Lisnowo to wieś licząca 594 mieszkańców (stan na rok 2021), położona w gminie Świecie nad Osą, w powiecie grudziądzkim, w województwie kujawsko-pomorskim.
W okresie od 1954 do 1971 roku Lisnowo było siedzibą władz gromady Lisnowo, a po jej zniesieniu wchodziło w skład gromady Świecie nad Osą. W latach 1975–1998 wieś administracyjnie należała do województwa toruńskiego. W przeszłości w Lisnowie działało państwowe gospodarstwo rolne (PGR), a jednostką nadrzędną była Stadnina Koni Nowe Jankowice. Obecnie gospodarstwo to wciąż jest częścią Stadniny Koni Nowe Jankowice Sp. z o.o.. W miejscowości znajduje się również szkoła podstawowa im. ks. Jana Twardowskiego.
Historia Lisnowa
W 1285 roku po raz pierwszy w historii pojawia się wzmianka o wsi Lisnowo, której właścicielem był rycerz Dyteryk Stanko. W XVI wieku majątek przeszedł w ręce niemieckiej rodziny von Drahe. Po wygaśnięciu tego rodu, wieś przeszła na własność księcia pruskiego Albrechta. W 1577 roku król Polski Stefan Batory zaczął zabiegać o majątek Lisnowo. Chciał przeznaczyć go dla Marcin Berzeviczego, starosty starogardzkiego i osieckiego, który był królewskim doradcą i kanclerzem. Dobra lisnowskie o powierzchni około 2000 ha zostały przejęte przez Berzeviczego w 1585 roku, co dało początek polskiej linii Berzeviczych. Potomek Marcina, Sebastian Berzeviczy, wziął udział w powstaniu Inków przeciwko Hiszpanom i był powiązany z tzw. testamentem Inków odnalezionym na zamku w Niedzicy przez Andrzeja Benesza.
W 1646 roku po Berzeviczach dobra lisnowskie przejął podskarbi koronny Wituski, a po nim w 1653 roku Świętochowski. W 1667 roku właścicielem Lisnowa i Orzechowa wraz z przyległościami został Paweł von Biberstein-Orzechowski, który prawdopodobnie wybudował obecny pałac. Po jego śmierci pałac wraz z majątkiem przeszedł w ręce Jan Karola von Streima w 1701 roku. W 1734 roku hrabia Albrecht zu Dohna-Schlobitten, pochodzący ze starego arystokratycznego rodu niemieckiego, nabył majątek i utworzył tu majorat familijny. Dohna-Schlobittenowie byli właścicielami Lisnowa aż do 1777 roku, kiedy to graf Otto Kayserling odkupił go od nich. W latach 1792-1830 majątek był własnością rodziny Hippel.
W 1836 roku Lisnowo kupił pułkownik August Theodor Peterson, który rok później wzniósł budynki gospodarcze oraz dostawił piętrową przybudówkę do tylnej, północno-zachodniej części pałacu. W 1866 roku partycypował w kosztach budowy kościoła, plebani, szkoły i mieszkań dla nauczycieli. Kolejnymi dziedzicami Lisnowa byli syn Augusta Theodora oraz jego wnuczka wraz z mężem. Ostatnim właścicielem przed II wojną światową był prawnuk Augusta Theodora, Horst Schulemann.
Obecnie pałac w Lisnowie jest pod zarządem Stadniny Koni w Nowych Jankowicach.
Wieś Lisnowo została założona w średniowieczu i była własnością rycerską w państwie zakonnym. W dokumentach z tamtego okresu występowała pod nazwą Lissenow. Po wojnie trzynastoletniej wieś znalazła się na terenie Prus Zakonnych. Po sekularyzacji państwa w 1525 roku Lisnowo należało do Prus Książęcych, które były lennem Polski. W XV wieku z bardzo dużego obszaru Lisnowa oddzielono posiadłość Lisnowo-Zamek. W 1724 roku wyodrębniono jeszcze Karolewo i Leśniczówkę, w 1789 roku Lisnówko, a w 1816 roku Szarnoś.
Pałac w Lisnowie
Pałac został zbudowany około 1696 roku, najprawdopodobniej staraniem Pawła von Biberstein-Orzechowskiego. W połowie XIX wieku stał się własnością Augusta Petersona, który nadał mu obecny kształt. Jednakże tynkowy kartusz z datą „1696” nad wejściem do budynku świadczy o starszej historii pałacu. Niestety, kartusz ten uległ zniszczeniu w latach 1969-70 podczas remontu.
Budynek pałacu jest murowany z cegły i otynkowany, kolebkowo podpiwniczony, założony na nieregularnym planie i piętrowy z mieszkalnym poddaszem. Jest to budynek w stylu eklektycznym o bogato rozczłonkowanej bryle, z pseudomansardowym dachem i lukarnami. Elewacja frontowa składa się z ośmiu osi, z trójosiowym ryzalitem poprzedzonym filarowym ganek, dźwigającym balkon na pierwszym piętrze. Na zachodnim krańcu elewacji znajduje się pięcioboczna, trójkondygnacyjna wieża widokowa, zakończona wielobocznym, ostrym dachem.
Wnętrza pałacu uległy częściowej przebudowie. Głównym pomieszczeniem jest salon, który pełnił funkcję sali balowej. Zachowały się w nim liczne bogato zdobione sztukaterie oraz stiukowe portale drzwiowe. W hallu na parterze znajduje się kominek, a na wschodnim korytarzu sklepienie krzyżowe. Wnętrza pałacu kryje również barokowa więźba dachowa, barokowy układ dwubiegowych schodów z sieni na pierwsze piętro oraz barokowa balustrada na schodach łączących drugą kondygnację ze strychem.
Obok pałacu znajdują się zabudowania gospodarcze, takie jak spichlerz i stajnia, zbudowane za czasów A.T. Petersona. W pobliżu znajduje się również dawna rządcówka, bogato zdobiona elementami architektonicznymi w stylu eklektycznym. Park krajobrazowy otaczający pałac został założony w połowie XIX wieku, ale obecnie jest zaniedbany. Mimo to w parku można zobaczyć wiele ciekawych gatunków drzew i krzewów, a także 20 pomników przyrody.
Kościół w Lisnowie
Lisnowo miało w swojej historii kilka świątyń. Pierwszą, drewnianą, zbudowano w 1324 roku, gdy powstała parafia. Kolejna drewniana świątynia została przejęta przez protestantów w 1556 roku, a katolicy zaczęli uczęszczać do kościoła w Płowężu od 1566 roku. W czasach kontrreformacji, Jan Berzeviczy, właściciel Lisnowa, oddał świątynię katolikom w 1596 roku. Po odnowieniu w 1622 roku i poświęceniu, kościół otrzymał nazwę Najświętszej Marii Panny i św. Jana Chrzciciela. W 1772 roku, dekretem króla pruskiego Fryderyka II, kościół ponownie przekazano protestantom. Z powodu złego stanu budynku, w 1866 roku protestanci postanowili zbudować nową, murowaną świątynię, a starą rozebrano. W 1939 roku murowana świątynia protestancka została wysadzona w powietrze. Budowę obecnej, murowanej świątyni rozpoczęto w 1959 roku, a konsekracja odbyła się w 1966 roku.
