Eyre Crowe (30 lipca 1864 – 28 kwietnia 1925) był uczestnikiem wydarzeń, które doprowadziły do wojny 1914-1918, był jednym z głównych organizatorów blokady Niemiec, przyczynił się do zakończenia kryzysu Ruhry w latach 1923-24 i odegrał ważną rolę w akceptacji planu Dawesa na konferencji londyńskiej w 1924 roku. Krótko przed śmiercią przekonał sceptyczny gabinet do przyjęcia polityki, której kulminacją był pakt z Locarno. Jednak Crowe odegrał dziwną rolę na paryskiej konferencji pokojowej w 1919 roku. Najbardziej znający się na Wielkiej Brytanii ekspert od Niemiec, został zmarginalizowany przez Lloyda George’a przed podpisaniem traktatu wersalskiego, ale potem odegrał wiodącą rolę jako pełnomocny ambasador.
Memorandum Crowe’a z 1907 r. na ponad czterdzieści lat wywarło głęboki wpływ na postrzeganie Niemiec przez brytyjskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych. Polityka Crowe’a przed II wojną światową w stosunku do Niemiec była przeciwstawiana przez Neville’a Chamberlaina i brytyjskiego ambasadora w Berlinie, Neville’a Hendersona. Crowe wierzył, że Niemcy są wielkim narodem, ale Wielka Brytania poszła na zbyt wiele ustępstw. Dyplomaci z Ministerstwa Spraw Zagranicznych widzieli nawet wymachiwanie kopiami memorandum (wtedy już opublikowanym dokumentem) przed dziennikarzami z proapeasementowej gazety Times.
Porozumienie angielsko-francuskie z 8 kwietnia 1904 r. było rezultatem szczerego i gorącego pragnienia, swobodnie wyrażonego przez wszystkie klasy i partie obu krajów, aby dołożyć wszelkich starań, aby skomponować, o ile to możliwe, wiele różnic, które były źródłem nieustannego tarcia między nimi. W Anglii pragnienie poprawy stosunków z Francją było przede wszystkim jedynie świeżym przejawem ogólnej tendencji rządów brytyjskich do korzystania z każdej sposobności, by zbliżyć się do idealnych warunków życia w honorowym pokoju ze wszystkimi innymi państwami.
Pojawiły się dwie trudności: konieczne było, w pierwszej kolejności, aby rząd francuski uświadomił sobie korzyści, jakie Francja odniesie z polityki dawania i brania, obejmującej być może, z jej punktu widzenia, natychmiastowe poświęcenie, ale skutkujące wygnanie wszelkich okazji do kłótni z potężnym sąsiadem. Po drugie, nieodzowne było, aby francuscy mężowie stanu mieli nieść ze sobą opinię publiczną własnego kraju, bez której nie byliby w stanie działać, to podejrzliwość angielskich zamiarów i zamiarów, z którą lata wrogich uczuć i aktywnej polityki. rywalizacja zatruła umysł francuski, powinna ustąpić miejsca ufności w prostolinijność i lojalność rządów brytyjskich nie tylko w wywiązywaniu się z obecnych potyczek, ale także w radzeniu sobie z wszelkimi przyszłymi punktami różnicowymi, w duchu pojednawczym i sąsiedzkim. Naturalna była wiara, że wzrostu takiej pewności nie da się szybko wymusić, ale że może się ona powoli wyłonić w procesie stopniowej ewolucji. To, że zadeklarowała się z nieoczekiwaną szybkością i niewątpliwym naciskiem, wynikało bez wątpienia przede wszystkim z inicjatywy i taktownej wytrwałości króla, gorąco uznanego i oklaskiwanego po obu stronach Kanału. Naród francuski, który zaczął postrzegać króla jako osobiście przywiązanego do swojego kraju, widział w słowach i czynach Jego Królewskiej Mości gwarancję, że wyrównanie różnic politycznych może dobrze przygotować drogę do nawiązania prawdziwej i trwałej przyjaźni, do zbudowania na wspólnocie interesów i aspiracji. Naturalna była wiara, że wzrostu takiej pewności nie da się szybko wymusić, ale że może się ona powoli wyłonić w procesie stopniowej ewolucji. To, że zadeklarowała się z nieoczekiwaną szybkością i niewątpliwym naciskiem, wynikało bez wątpienia przede wszystkim z inicjatywy i taktownej wytrwałości króla, gorąco uznanego i oklaskiwanego po obu stronach Kanału. Naród francuski, który zaczął postrzegać króla jako osobiście przywiązanego do swojego kraju, widział w słowach i czynach Jego Królewskiej Mości gwarancję, że wyrównanie różnic politycznych może dobrze przygotować drogę do nawiązania prawdziwej i trwałej przyjaźni, do zbudowania na wspólnocie interesów i aspiracji. Naturalna była wiara, że wzrostu takiej pewności nie da się szybko wymusić, ale że może się ona powoli wyłonić w procesie stopniowej ewolucji. To, że zadeklarowała się z nieoczekiwaną szybkością i niewątpliwym naciskiem, wynikało bez wątpienia przede wszystkim z inicjatywy i taktownej wytrwałości króla, gorąco uznanego i oklaskiwanego po obu stronach Kanału. Naród francuski, który zaczął postrzegać króla jako osobiście przywiązanego do swojego kraju, widział w słowach i czynach Jego Królewskiej Mości gwarancję, że wyrównanie różnic politycznych może dobrze przygotować drogę do nawiązania prawdziwej i trwałej przyjaźni, do zbudowania na wspólnocie interesów i aspiracji. To, że zadeklarowała się z nieoczekiwaną szybkością i niewątpliwym naciskiem, wynikało bez wątpienia przede wszystkim z inicjatywy i taktownej wytrwałości króla, gorąco uznanego i oklaskiwanego po obu stronach Kanału. Naród francuski, który zaczął postrzegać króla jako osobiście przywiązanego do swojego kraju, widział w słowach i czynach Jego Królewskiej Mości gwarancję, że wyrównanie różnic politycznych może dobrze przygotować drogę do nawiązania prawdziwej i trwałej przyjaźni, do zbudowania na wspólnocie interesów i aspiracji. To, że zadeklarowała się z nieoczekiwaną szybkością i niewątpliwym naciskiem, wynikało bez wątpienia przede wszystkim z inicjatywy i taktownej wytrwałości króla, gorąco uznanego i oklaskiwanego po obu stronach Kanału. Naród francuski, który zaczął postrzegać króla jako osobiście przywiązanego do swojego kraju, widział w słowach i czynach Jego Królewskiej Mości gwarancję, że wyrównanie różnic politycznych może dobrze przygotować drogę do nawiązania prawdziwej i trwałej przyjaźni, do zbudowania na wspólnocie interesów i aspiracji.
Przekonanie, że usunięcie przyczyn tarcia, poza posiadaniem własnej wartości niezależnej, jako zmierzającej bezpośrednio do pokoju, dałoby również rządom obu krajów większą swobodę w regulowaniu ich ogólnych stosunków zagranicznych, nie można zakładać były nieobecne w umyśle negocjatorów brytyjskich i francuskich. Ilekroć rząd danego kraju staje w obliczu trudności zewnętrznych ze względu na sprzeciw innego państwa w kwestii praw lub roszczeń narodowych, prawdopodobna postawa mocarstw trzecich w odniesieniu do kwestii spornej musi zawsze budzić niepokój. Prawdopodobieństwo, że inne mocarstwa aktywnie staną po jednej ze stron w sporze, który nie dotyczy ich bezpośrednio, można racjonalnie oczekiwać, i rzeczywiście, pokazuje doświadczenie, w dużej mierze zależne, zupełnie niezależnie od meritum sporu. na ogólną tendencję stosunków istniejących między kilkoma partiami. Nie sposób przecenić znaczenia w takim połączeniu istnienia mocno ugruntowanego i szeroko zakorzenionego systemu przyjaznych stosunków z tymi Mocarstwami, których pozycja pozwoliłaby im rzucić duży ciężar na równowagę sił po drugiej stronie. Gdyby można było wyobrazić sobie kraj, którego stosunki zagraniczne były tak przychylnie usposobione, że w obronie swoich uzasadnionych interesów mógłby zawsze liczyć na sympatię swoich najpotężniejszych sąsiadów, taki kraj nigdy by nie – a przynajmniej nie tak długo, jak uzbrojenie narodowe utrzymywano na odpowiednim poziomie skuteczności — trzeba żywić te lęki i obawy, które w rzeczywistych warunkach panujących międzynarodowych zazdrości i rywalizacji, zbyt często zmuszają do porzucenia słusznej sprawy jako jedynej alternatywy dla poważniejszego zła i ryzyka stwarzania podejrzanym i nieprzyjaznym sąsiadom mile widzianej okazji do agresji lub wrogiej i upokarzającej ingerencji. Gdyby zarówno Francja, jak i Anglia były świadome tego, że w razie gdyby któreś z nich zostało wciągnięte w spór z tym lub innym mocarstwem, porozumienie angielsko-francuskie usunęłoby przynajmniej jedno poważne niebezpieczeństwo nieodłączne w takiej sytuacji, patriotyczny interes własny. na tej samej podstawie uzasadnia i zachęca do wszelkich prób rozwiązania nierozstrzygniętych różnic, jeśli iw takim stopniu, w jakim można je rozwiązać bez narażania żywotnych interesów.
To dzięki roztropności i duchowi publicznemu pana Delcassé zasłużył się, że zdecydował się chwycić za rękę, którą wyciągnął do niego rząd brytyjski. Podjęto próbę przedstawienia tej decyzji jako głównie, jeśli nie wyłącznie, pod wpływem chęci wzmocnienia rąk Francji w walce z Niemcami, gdyż w wyniku zbliżającego się upadku potęgi rosyjskiej w wojnie japońskiej narażała się na niebezpieczeństwo znalezienia się sama twarzą w twarz ze swoim wielkim wrogiem. Ta krytyka, nawet jeśli nie posuwa się tak daleko, jak błędnie przypisywać, Ententew porównaniu dat okaże się, że pierwotnie obraźliwy charakter skierowany przeciwko Niemcom był błędny. Wojna z Japonią, której sama Rosja nie wierzyła w nieuchronność, zanim faktycznie się zaczęła, wybuchła w lutym 1904 roku. To prawda, że porozumienia angielsko-francuskie podpisano dwa miesiące później. Ale nikt, a już na pewno nie rząd francuski, nie przewidział wówczas całkowitego obalenia Rosji na Dalekim Wschodzie ani katastrofalnej reakcji klęski na sytuację wewnętrzną w carskich dominiach europejskich. W rzeczywistości dwa główne zarzuty skierowane przeciwko ogólnej polityce pana Delcassé w jego własnym kraju dotyczyły, po pierwsze, tego, że nie uwierzyłby on tym, którzy zwiastowali nadchodzącą wojnę między Rosją a Japonią, a po drugie, że gdy wojna wybuchła, pozostał prawie do ostatniego pewnia ostatecznego sukcesu Rosji. Co więcej, negocjacje, które ostatecznie zostały zawarte w porozumieniach z 8 kwietnia 1904 r., rozpoczęto już wczesnym latem 1903 r., kiedy niewielu odważyłoby się przepowiedzieć, że Rosja ma wkrótce zostać rzucona na kolana przez Japonię. Jeśli można posunąć się tak daleko, by sądzić, że sama możliwość takiej klęski mogła zacząć zaprzątać umysł M. Delcassé wczesną wiosną 1904 r. i że ta refleksja mogła przyczynić się do przekonania go o mądrości wytrwanie w negocjacjach angielskich, byłoby jednak niemożliwe, aby stwierdzić z prawdą, że jego głównym celem przystąpieniu do tych negocjacji było poszukiwanie na nowej płaszczyźnie ogólnego poparcia politycznego, którego groziło pozbawienie jego kraju chwilowe zaćmienie Rosji. Ale nawet gdyby osłabienie sojuszu francusko-rosyjskiego było głównym i jawnym powodem, dla którego Francja szukała porozumienia z Anglią, nie uzasadniałoby to zarzutu, że zawarcie takiego porozumienia stanowiło prowokację i umyślne zagrożenie dla Niemiec. Nikt nigdy na poważnie nie przypisywał sojuszowi francusko-rosyjskiemu charakteru kombinacji stworzonej w duchu wojowniczej agresji. Że skojarzenie tak miłującego pokój narodu jak Anglia z Francją i Rosją, lub tym mniej, że zastąpienie Anglii Rosją w skojarzeniu z Francją, miałoby skutek przekształcenia organizacji defensywnej, wprawdzie w sojusz ofensywny, skierowany bezpośrednio na Niemcy nie mogły być szczerym przekonaniem żadnego kompetentnego badacza historii współczesnej. Jednak to oskarżenie zostało faktycznie skierowane przeciwko M.Entente nie przypisywano jeszcze głębokiego zakorzenienia się w powszechnej wyobraźni dwóch narodów, tak długo odseparowanych politycznie. W roku 1904, w chwili publikacji Układu, zaraz po jego podpisaniu, nie było słychać alarmu, nie szeptano nawet szeptem takiej mściwej krytyki polityki pana Delcassé. Następnie, chociaż świat był nieco zaskoczony, Porozumienie zostało przyjęte przez wszystkie obce rządy bez widocznych obaw, a nawet z oznakami ulgi i satysfakcji. W Berlinie kanclerz cesarski, w trakcie ważnej debaty w Reichstagu, formalnie oświadczył, że Niemcy nie mogą sprzeciwiać się polityce zawartej w Entente .i że, w szczególności w odniesieniu do postanowień dotyczących Maroka, nie ma powodu, by obawiać się, że jej interesy zostaną zignorowane.
Historia wydarzeń, które nastąpiły, których kulminacją była konferencja w Algeciras, pokazała całemu światu, jak mało deklaracja księcia Billowa korespondowała z prawdziwymi uczuciami ożywiającymi rząd niemiecki. Wydarzenia te nie wymagają dłuższego przypominania. Są świeże w pamięci publicznej.
Utrzymywanie stanu napięcia i antagonizmu między mocarstwami trzecimi było bezsprzecznie jednym z głównych elementów politycznych kombinacji Bismarcka, dzięki którym najpierw zabezpieczył, a następnie usiłował zachować dominującą pozycję Niemiec na kontynencie. Nie jest już dłużej negowane, że nakłaniał Anglię do okupacji Egiptu i kontynuowania okupacji, ponieważ słusznie przewidział, że to utrwali antagonizm między Anglią a Francją. Podobnie konsekwentnie wmawiał Rosji, że w jej interesie będzie skierowanie jej ekspansjonistycznych ambicji z krajów bałkańskich do Azji Środkowej, gdzie miał nadzieję, że zarówno Rosja, jak i Anglia, ze względu na nieunikniony konflikt interesów, będą się wzajemnie w pełni okupować. Incydent w Penjdeh, który omal nie wywołał wojny, było wynikiem jego bezpośredniej sugestii, że chwila sprzyja Rosji do działania. Księciu Bismarckowi udało się również za pomocą wszelkiego rodzaju środków — w tym słynnego układu reasekuracyjnego z Rosją — utrzymać Francję i Rosję oddzielnie tak długo, jak długo pozostawał na urzędzie. Zawarcie sojuszu francusko-rosyjskiego jakiś czas po upadku Bismarcka napawało Niemcami niepokój i niepokój, który nigdy nie ustawał w staraniach przynajmniej o jego zneutralizowanie poprzez nawiązanie dla siebie jak najściślejszych stosunków z Rosją. Z tego punktu widzenia osłabienie ogólnej pozycji Rosji miało jednocześnie dwie zalety. Obiecywała uwolnić Niemcy na jakiś czas od jakiegokolwiek niebezpieczeństwa agresji na ich wschodniej granicy, i pozbawiło Francję potężnego poparcia, które jako jedyne pozwalało jej do tej pory przeciwstawić się Niemcom na arenie politycznej na zasadach równości. Jest rzeczą naturalną, że uczucie satysfakcji płynące ze względnego wzrostu sił z powodu tych dwóch przyczyn zostało nieco niegrzecznie powstrzymane przez nieoczekiwaną inteligencję, że Francja porozumiała się z Anglią.
W rzeczywistości wkrótce okazało się, że rząd cesarski, daleki od przyjęcia, jak twierdził książę Billow, zbliżenia angielsko-francuskiego, był głęboko zaniepokojony zwykłym zniknięciem wszelkich przyczyn tarcia między dwoma mocarstwami zachodnimi i został zdecydowani uciec się do wszelkich środków, które mogą doprowadzić do rozpadu nowej kombinacji politycznej, która, jak sądzono, może ostatecznie okazać się kolejną przeszkodą na drodze niemieckiej supremacji, jak wcześniej uważano sojusz francusko-rosyjski. Nie można też być ślepym na fakt, że Niemcy z pewnością będą tak mocno przeciwne ewentualnemu porozumieniu anglo-rosyjskiemu; i rzeczywiście, istnieją już przekonujące dowody na działalność Niemców, aby zapobiec takiej ewentualności w najbliższej przyszłości.
Niemiecki pogląd na ten temat nie może być lepiej sformułowany niż to, co uczynił pan von Tschirschky, obecnie minister spraw zagranicznych w Berlinie, a następnie minister pruski w Hamburgu, przemawiając w tym miejscu w Nowy Rok 1906 do Konsula Generalnego Jego Królewskiej Mości. Powiedział-:
- „Polityką Niemiec zawsze była i będzie próba udaremnienia jakiejkolwiek koalicji między dwoma państwami, która mogłaby zaszkodzić niemieckim interesom i prestiżowi; a Niemcy, gdyby uważały, że taka koalicja jest tworzona, nawet jeśli jej rzeczywiste rezultaty nie zostały jeszcze wprowadzone w życie, nie zawahałyby się przed podjęciem takich kroków, jakie uważała za właściwe dla rozbicia koalicji”.
Realizując tę politykę, która bez względu na jej zalety lub wady jest z pewnością całkiem zrozumiała, Niemcy czekały na dogodny moment do podjęcia działań, z myślą o rozbiciu, jeśli to możliwe, ententy angielsko-francuskiej . Kiedy Rosja chwiała się pod miażdżącymi ciosami zadanymi przez Japonię i zagrożona wewnętrzną rewolucją, rozpoczęła się kampania niemiecka. Celem zduszenia w zarodku młodej przyjaźni między Francją a Anglią miało być wykorzystanie jako konia podchody tych samych interesów w Maroku, które kanclerz cesarski zaledwie rok wcześniej publicznie ogłosił, że nie są w żaden sposób zagrożone.
Teren nie został wybrany nieumiejętnie. Bezpośrednia groźba wojny, na którą Francja była znana jako nieprzygotowana, miała być zmuszona do bezwarunkowej kapitulacji. Anglia, podczas oficjalnego przesłuchania, przyznała, że poza warunkami umowy, która zobowiązywała ją do udzielenia Francji wsparcia dyplomatycznego w Maroku, nie jest zobowiązana do dalszej współpracy. Jej niechęć do ekstremalnych środków, nawet w przypadku ostrej prowokacji, dopiero niedawno została przetestowana przy okazji incydentu w Dogger Bank. Uznano za praktycznie pewne, że wzdryga się przed udzielaniem pomocy zbrojnej Francji, ale jeśli to zrobi, zadbano o rozpalenie opinii francuskiej, przedstawiając kanałami sprzedajnej prasy, że Anglia była w jej własnym egoistycznym interesie, próbując popchnąć Francję. w wojnę z Niemcami,ententa .
Teraz wiemy, że to była polityka, którą Herr von Holstein przy wsparciu księcia Billowa zdołał narzucić cesarzowi niemieckiemu. Na początku obiecywał sukces. Pan Delcassé upadł; Francja, całkowicie przestraszona, wykazała chęć ustępstw wobec Niemiec i była gotowa uwierzyć, że przyjaźń Anglii, zamiast być pomocna, okazała się katastrofalna. Trudno powiedzieć, co by się stało, gdyby w tym krytycznym momencie Niemcy, pod umiejętnym przewodnictwem Bismarcka, okazały się zadowolone ze swojego zdecydowanego triumfu i gotowe wszelkimi sposobami wygładzić drogę Francji, oferując przyjazne ugodę kwestii marokańskiej w sensie, który pozwoli uniknąć zranienia jej honoru narodowego. Być może Niemcy zrezygnowała z niektórych nominalnych korzyści, które następnie wymusiła na niechętnej i wrogiej Francji na konferencji w Algeciras. Nie zaszkodziłoby to Niemcom, których prawdziwym interesom, jak dawno temu zapewniał Bismarck, dobrze służyłaby militarna i finansowa uwikłanie Francji w Maroku, tak jak Anglia uwikłała się w Egipcie. Z drugiej strony polityka wdzięcznych ustępstw ze strony Niemiec i ograniczanie jej żądań do niczego poza uznaniem jej istniejących praw w Maroku i traktowaniem koleżanki pogłębiłoby przekonanie, które na tym etapie wymuszało w przekonaniu rządu francuskiego, że pełne korzystanie z korzyści, które umowa zawarta z Anglią nie była w stanie zapewnić skutecznie,
W tym momencie polityka pana von Holsteina przekroczyła samą siebie. Kontynuowano minatorską postawę rządu niemieckiego. Uwertury francuskie pozostały bez odpowiedzi. Nalegano na zwołanie Konferencji Europejskiej w warunkach szczególnie upokarzających dla Francji. Szeregowe manewry drobnych krzywizn wykonywał w Fezie hrabia Tattenbach w sprawach koncesji i pożyczek, które, jak sądzono, zostały już uregulowane w przeciwnym sensie przez specjalne porozumienia niechętnie przyjęte w Paryżu. Dla następców M. Delcassé stało się jasne, że został złożony w ofierze na próżno. Jego pierwotna polityka potwierdziła się jako jedyna zgodna z godnością narodową i ostateczną niezależnością. Wraz z nim odrodziła się pewność, że w zbliżaniu się do Anglii leży bezpieczeństwo. Szczerze wystosowano śmiałe żądanie jej zbrojnego sojuszu na wypadek niemieckiego ataku. To był chyba najbardziej krytyczny moment dlaententa .
Czy Francja wysłucha i doceni argumenty, jakie rząd brytyjski musiał w tej chwili wysunąć przeciwko zawarciu definitywnego sojuszu? Gdyby dostrzegła rozsądek, czy być może nieuniknione poczucie natychmiastowego rozczarowania zareagowałoby niekorzystnie na jedyne odrodzone zaufanie w lojalność Anglii? Jeśli tak, to cel Niemiec byłby bliski, realizacja. Francja z żalem przekonałaby się jednak o konieczności bezwarunkowego zaakceptowania warunków, na jakich wówczas się opierały Niemcy, a które polegały praktycznie na uznaniu, że francuską politykę zagraniczną należy kształtować zgodnie z rozkazami Berlina. Zgorzknienie takiej politycznej abdykacji naturalnie wywołałoby niezmierzoną nienawiść do udawanego przyjaciela, który odmówił pomocy w potrzebie.
Postawa przyjęta w tych trudnych warunkach przez Rząd Jego Królewskiej Mości została uzasadniona wynikami. Szczerze i stanowczo wyjaśniono trudności na drodze, a następnie przekształcenie ententy w sojusz. Jednocześnie Niemcy zostały wyraźnie ostrzeżone, a inne główne mocarstwa poinformowane, że nie można oczekiwać, iż opinia publiczna w Anglii pozostanie obojętna i prawie na pewno zażąda aktywnej interwencji jakiegokolwiek rządu brytyjskiego, gdyby doszło do kłótni z Francją w sprawie opis jej prowadzenia polityki, w której Anglia miała honorowy obowiązek ją wspierać.
Nie ulega wątpliwości, że do pierwotnych obliczeń Niemiec i Francji wszedł element blefu. M. Delcassé, któremu należy przypisać dostateczną dalekowzroczność, aby zdał sobie sprawę na początku 1905 r., jeśli nie wcześniej, że jego polityka narażała swój kraj na urazę do krzyżackiego sąsiada, dowodzi, przez jego zaniedbanie działań militarnych, że miał w swoim umyśle odrzucał wszelkie niemieckie groźby jako nierealne i pozbawione konsekwencji. Nie liczył na tkwiące w nerwowej piersi nieprzygotowanej francuskiej opinii publicznej zdolności do zaalarmowania i wywołania paniki, ani na brak lojalności charakterystyczny dla francuskich mężów stanu w ich wzajemnym stosunku. Za swój błąd zapłacił swoją osobą.
Niemcy ze swojej strony tak naprawdę nie rozważały wojny, ponieważ były przekonane, że Francja, wiedząc, że jest nieprzygotowana i niezdolna do wytrzymania ataku, ulegnie groźbom. Ale przeliczyła siłę brytyjskich uczuć i charakter ministrów Jego Królewskiej Mości. Nie przewidywała angielsko-francuskiej koalicji przeciwko niej i nie mogła stawić czoła możliwemu niebezpieczeństwu. Obecnie wiadomo, że Herr von Holstein i za jego namową książę Bülow praktycznie postawili swoją reputację na proroctwie, że żaden rząd brytyjski wystarczająco zastraszony i przestraszony nie stanie po stronie Francji, która przez wieki była wszechobecnym przeciwnikiem Anglii i nadal była sojusznik Rosji „dziedziczny wróg Anglii”. Tak ostatnio, gdy w Algeciras obradowała Międzynarodowa Konferencja, delegaci niemieccy na polecenie księcia Bülowa z całą powagą naciskał na przedstawiciela brytyjskiego szaleństwo i niebezpieczeństwo poparcia Francji i malował atrakcyjnymi kolorami politykę współpracy z Niemcami w celu obalenia Francji. Nawet o tej godzinie wierzono, że Anglię można zdobyć. Tak poważne nieporozumienie co do tego, do czego może być zdolny rząd brytyjski, ujawnione w takim momencie, lepiej niż wiele bezpośrednich wypowiedzi ukazuje ocenę, według której Anglia była obarczana odpowiedzialną dzielnicą Berlina. Błąd ostatecznie okazał się fatalny dla uporczywego inspiratora tej polityki, ponieważ jego porażka, przyznana w obecnej sytuacji, najwyraźniej spowodowała konieczność znalezienia kozła ofiarnego. Kiedy, wbrew radom pana von Holsteina,
Kiedy podpisanie ustawy Algeciras zamknęło pierwszy rozdział konfliktu dotyczącego Maroka, angielsko-francuska ententanabrał innego znaczenia niż to, które miał w momencie swojego powstania. Potem było tylko przyjazne rozstrzygnięcie szczególnie wybitnych różnic, dające nadzieję na przyszłe harmonijne stosunki między dwoma sąsiednimi krajami, które przyzwyczaiły się patrzeć na siebie z ukosa; teraz pojawił się element wspólnego oporu wobec zewnętrznych dyktatur i agresji, jedność partykularnych interesów, zmierzająca do przekształcenia się w aktywną współpracę przeciwko trzeciemu mocarstwu. Należy pamiętać, że ta nowa cecha ententy była bezpośrednim skutkiem wysiłków Niemiec, by ją rozbić, i że, w przypadku braku aktywnej lub groźnej wrogości Niemiec, takie antyniemieckie nastawienie, jak ententatrzeba przyznać, że kiedyś założył, że z pewnością nie istniałby obecnie, ani prawdopodobnie nie przetrwałby w przyszłości. Pozostaje jednak pytanie, czy antagonizm wobec Niemiec, do którego Anglia została tym razem doprowadzona bez jej woli lub zamiaru, był tylko ulotnym incydentem, czy też symptomatycznym ujawnieniem jakiejś głęboko zakorzenionej naturalnej opozycji między polityką i interesami obu krajów. której wyraźnie wypada brytyjskim mężom stanu nie zostawiać żadnej niejasności. Do tego momentu należy zatem skierować zapytanie.
Ogólny charakter polityki zagranicznej Anglii determinują niezmienne warunki jej położenia geograficznego na oceanicznej flance Europy jako państwa wyspiarskiego z rozległymi koloniami i zależnościami zamorskimi, których istnienie i przetrwanie jako niezależnej wspólnoty jest nierozerwalnie związane z posiadaniem przeważająca siła morska. Ogromny wpływ takiej przewagi został opisany na klasycznych stronach kapitana Mahana. Nikt teraz tego nie kwestionuje. Siła morska jest silniejsza niż siła lądowa, ponieważ jest tak samo przenikająca jak żywioł, w którym się porusza i ma swój byt. Jego potężny charakter daje się odczuć tym bardziej bezpośrednio, że państwo morskie jest w dosłownym tego słowa znaczeniu sąsiadem każdego kraju dostępnego drogą morską. Dlatego też być rzeczą naturalną, że potęga państwa najwyższego na morzu powinna wzbudzać powszechną zazdrość i strach, i być zawsze wystawiona na niebezpieczeństwo obalenia przez ogólną kombinację świata. Na dłuższą metę żaden naród nie mógł się przeciwstawić, a już na pewno małe królestwo wyspiarskie, nieposiadające siły militarnej ludu wyszkolonego do broni, a zaopatrzenie w żywność zależne od handlu zamorskiego. Zagrożenia można w praktyce uniknąć — a historia pokazuje, że tak właśnie zostało — pod warunkiem, że polityka narodowa państwa wyspiarskiego i morskiego będzie tak ukierunkowana, by współgrała z ogólnymi pragnieniami i ideałami wspólnymi dla całej ludzkości, a ponadto zwłaszcza, że jest ściśle utożsamiany z podstawowymi i żywotnymi interesami większości lub jak największej liczby innych narodów. Ale już, pierwszym interesem wszystkich krajów jest zachowanie niepodległości narodowej. Wynika z tego, że Anglia, bardziej niż jakiekolwiek inne mocarstwo nie wyspiarskie, ma bezpośredni i pozytywny interes w utrzymaniu niepodległości narodów, a zatem musi być naturalnym wrogiem każdego kraju zagrażającego niezależności innych, a także naturalnym obrońcą słabsze społeczności.
Ustępując jedynie ideałowi niepodległości, narody zawsze pielęgnowały prawo do swobodnego współżycia i handlu na światowych rynkach, a proporcjonalnie do tego, jak Anglia opowiada się za zasadą największej miary ogólnej swobody handlu, niewątpliwie umacnia swoją pozycję na zainteresowana przyjaźń z innymi narodami, przynajmniej do tego stopnia, by poczuły się mniej obawiające się supremacji morskiej w rękach wolnej Anglii niż w obliczu dominującego protekcjonistycznego mocarstwa. Jest to aspekt kwestii wolnego handlu, który można przeoczyć. Dobrze powiedziano, że każdy kraj, gdyby miał taką możliwość, „oczywiście wolałby mieć władzę supremacji na morzu, ale że wykluczając ten wybór, wolałby, aby Anglia posiadała tę władzę niż jakakolwiek inna władza. inny stan.
Historia pokazuje, że niebezpieczeństwo zagrażające niepodległości tego lub innego narodu na ogół wynika, przynajmniej częściowo, z chwilowej dominacji sąsiedniego państwa, jednocześnie potężnego militarnie, wydajnego gospodarczo i ambitnego, by poszerzyć swoje granice lub rozszerzyć swoje wpływy. niebezpieczeństwo jest wprost proporcjonalne do stopnia jego mocy i skuteczności oraz do spontaniczności lub „nieuchronności” jego ambicji. Jedynym zabezpieczeniem nad nadużywaniem przewagi politycznej wynikającej z takiego stanowiska zawsze był sprzeciw równie groźnego rywala lub połączenia kilku krajów tworzących ligi obrony. Równowaga ustanowiona przez takie zgrupowanie sił jest technicznie znana jako równowaga sił,
Jeśli ten pogląd na politykę brytyjską jest słuszny, sprzeciw, w który nieuchronnie musi zostać wpędzona Anglia, wobec każdego kraju aspirującego do takiej dyktatury, przybiera niemal formę prawa natury, co rzeczywiście zostało wykazane teoretycznie i historycznie zilustrowane przez wybitnego pisarz o angielskiej polityce narodowej.
Stosując to ogólne prawo do konkretnego przypadku, można by podjąć próbę ustalenia, czy w danym czasie jakieś potężne i ambitne państwo jest lub nie jest w pozycji naturalnej i koniecznej wrogości wobec Anglii; i obecna pozycja Niemiec mogłaby być, być może, być tak wystawiona na próbę. Każde takie śledztwo musi przybrać formę dochodzenia, czy faktycznie Niemcy dążą do hegemonii politycznej w celu promowania czysto niemieckich planów ekspansji i ustanowienia niemieckiego prymatu w świecie polityki międzynarodowej kosztem i ze szkodą dla innych narodów.
Dla celów polityki zagranicznej współczesne Cesarstwo Niemieckie może być uważane za spadkobiercę lub potomka Prus. W historii Prus, chyba najbardziej godną uwagi cechą, obok sukcesji utalentowanych Władców oraz charakterystycznej dla ich poddanych energii i umiłowania uczciwej pracy, jest proces, dzięki któremu na wąskim fundamencie skromnej Marchii Brandenburskiej wzniósł, w stosunkowo krótkim czasie, solidną tkankę europejskiego wielkiego mocarstwa. Był to proces systematycznej ekspansji terytorialnej dokonywanej głównie za pomocą miecza, a najważniejsze i decydujące zdobycze świadomie podejmowali ambitni władcy lub mężowie stanu dla zadeklarowanego celu zapewnienia Prusom wielkości, spójności, mil kwadratowych i ludność niezbędną do podniesienia jej do rangi i wpływów państwa pierwszej klasy. Wszystkie inne kraje dokonały podbojów, wiele z nich znacznie większych i bardziej krwawych. Nie ma mowy teraz, ani w tym miejscu, o ważenie lub omawianie ich względnych zalet lub uzasadnienia. Obecne zainteresowanie polega na zwróceniu uwagi na szczególne okoliczności, które nadały wzrostowi Prus szczególny charakter. Nie było przypadkiem miłości króla do podboju jako takiego, ani wchłaniania ziem uważanych geograficznie lub etnicznie za integralną część prawdziwej domeny narodowej, ani mniej lub bardziej nieświadomej tendencji ludu do ekspansji pod rządami wpływ żywiołowej witalności na pełniejszy rozwój życia i zasobów narodowych. Tu był raczej przypadek suwerena małego i słabego państwa wasalnego mówiącego: „Chcę, aby mój kraj był niezależny i potężny. To nie może znajdować się w jego obecnych granicach iz obecną populacją. Muszę mieć większe terytorium i więcej mieszkańców iw tym celu muszę zorganizować silne siły zbrojne”.
Największym i klasycznym przedstawicielem we współczesnej historii polityki celowego przekształcenia małego państwa w duże był Fryderyk Wielki. Nagłym zajęciem Śląska w czasach głębokiego pokoju i I rozbioru Polski praktycznie podwoił swoje odziedziczone dominium. Utrzymując najskuteczniejszą i najpotężniejszą armię swoich czasów oraz przyłączając się do Anglii w jej wielkim wysiłku zachowania równowagi sił w obliczu wkroczeń Francji, z powodzeniem utrzymał pozycję swojego kraju jako jednego z Wielkich Europy. Uprawnienie. Polityka pruska pozostała inspirowana tymi samymi zasadami za jego następców. Nie trzeba robić więcej, niż wspomnieć o drugim i trzecim rozbiorze Polski; wielokrotne próby aneksji Hanoweru we wspólnocie z Napoleonem; rozczłonkowanie Saksonii, zamiana prowincji reńskich na rezygnację z ziem polskich w 1815 r.; aneksja Szlezwiku-Holsztynu w 1864 r.; ostateczne włączenie Hanoweru i Elektoratu Hesji oraz inne zawłaszczenia terytoriów w 1866 r.; i wreszcie odzyskanie Alzacji i Lotaryngii z Francji w 1871 roku. Nie jest oczywiście udawanie, że wszystkie te nabytki stoją na tej samej podstawie. Łączy ich to, że wszystkie zostały zaplanowane w celu stworzenia wielkich Prus lub Niemiec. udawał, że wszystkie te nabytki stoją na równi.
Wraz z wydarzeniami 1871 roku duch Prus przeniósł się do nowych Niemiec. W żadnym innym kraju nie ma tak głęboko zakorzenionego w ciele i duszy wszystkich klas ludności przekonania, że zachowanie praw narodowych i urzeczywistnienie ideałów narodowych opiera się bezwzględnie na gotowości każdego obywatela do stawienia się w ostateczności. i jego stan o ich stwierdzeniu i obronie. Prusy „krwią i żelazem” ukształtowały swoją pozycję w radach wielkich mocarstw Europy. Z biegiem czasu stało się tak, że z impetem nadanym każdej gałęzi działalności narodowej przez nowo zdobytą jedność, a zwłaszcza przez rosnący rozwój handlu zamorskiego, płynącego w coraz większym natężeniu przez obecnie cesarskie porty dawnego „niezależne”, ale politycznie nieistotne Hanse Towns, młode imperium odkryło otwarty na swoją energię cały świat poza Europą, z którego wcześniej ledwo miało okazję być bardziej niż mgliście świadomym. Żeglując przez ocean na niemieckich statkach, niemieccy kupcy po raz pierwszy zaczęli odgadywać prawdziwą pozycję krajów takich jak Anglia, Stany Zjednoczone, Francja, a nawet Holandia, których wpływy polityczne rozciągają się na odległe morza i kontynenty. Uważano, że kolonie i obce posiadłości Anglii, w szczególności, nadają temu krajowi uznawany i godny pozazdroszczenia status w świecie, w którym nazwa Niemiec, jeśli w ogóle została wymieniona, nie wzbudzała szczególnego zainteresowania. Wpływ tego odkrycia na niemiecki umysł był ciekawy i pouczający. Oto rozległa prowincja ludzkiej działalności, do której sam tytuł, a ranga europejskiego mocarstwa nie była sama w sobie wystarczającym paszportem. Tu, na złowrogim obszarze, przyćmiewającym proporcje krajów europejskich, inni, którzy byli może raczej pogardzani jako stosunkowo mniejsi ludzie, byli w domu i dowodzili, podczas gdy Niemcy przyjmowano w najlepszym razie, ale jako honorowy gość. Tutaj była wyraźna nierówność, z silnym uprzedzeniem na korzyść mocarstw morskich i kolonizacyjnych.
Taki stan rzeczy nie był mile widziany dla niemieckiej dumy patriotycznej. Niemcy zdobyły swoje miejsce jako jedno z czołowych, jeśli nie w rzeczywistości, czołowe mocarstwo na kontynencie europejskim. Ale ponad i poza europejskimi wielkimi mocarstwami wydawały się stać „światowe mocarstwa”. Od razu stało się jasne, że Niemcy muszą stać się „potęgą światową”. Ewolucja tej idei i jej przełożenie na praktyczną politykę podążała ze szczególną konsekwencją po linii myśli, która zainspirowała królów pruskich w ich wysiłkach, aby Prusy były wielkie. „Jeżeli Prusy — rzekł Fryderyk Wielki — mają się liczyć w radach Europy, to muszą stać się mocarstwem”. I echo: „Jeżeli Niemcy chcą mieć głos w sprawach większego świata oceanicznego, muszą zostać „potęgą światową”. „Chcę więcej terytorium”, powiedział Prusy. „Niemcy muszą mieć Kolonie”, mówi nowa polityka światowa. W związku z tym zakładano kolonie w takich miejscach, które okazywały się nadal zawłaszczone lub z których inne mogły zostać wypchnięte przez energiczne twierdzenie o niemieckim żądaniu „miejsca na słońcu”: Damaraland, Kamerun, Togoland. Niemiecka Afryka Wschodnia, Nowa Gwinea i grupy innych wysp na Pacyfiku. Przykład niemiecki, co było naturalne, znalazł gotowych naśladowców, a mapa terytoriów niezajętych zapełniała się z zaskakującą szybkością. Kiedy dokonano ostatecznego rozliczenia, rzeczywisty zysk niemiecki wydawał się, nawet w oczach Niemców, nieco mizerny. Kilka świeżych posiadłości zostało dodanych w drodze zakupu lub na mocy porozumienia międzynarodowego – Karoliny, Samoa, Helgoland. Transakcja w stylu staropruskim zabezpieczyła Kiao-chau. Ogólnie jednak
Tymczasem marzenie o imperium kolonialnym głęboko zawładnęło wyobraźnią niemiecką. Cesarz, mężowie stanu, dziennikarze, geografowie, ekonomiści, domy handlowe i żeglugowe oraz cała masa wykształconej i niewykształconej opinii publicznej nadal jednym głosem oświadczają: Musimy mieć prawdziwe Kolonie, gdzie niemieccy emigranci mogą osiedlać się i rozpowszechniać narodowe ideały Ojczyzna, a my musimy mieć flotę i stacje węglowe, aby utrzymać razem Kolonie, które musimy zdobyć. Na pytanie „Dlaczego musi?” gotowa odpowiedź brzmi: „Zdrowe i potężne państwo, takie jak Niemcy, ze swoimi 60 000 000 mieszkańcami, musi się rozwijać, nie może stać w miejscu, musi mieć terytoria, na które jego przepełniona ludność może emigrować bez wyrzekania się swojej narodowości”. Kiedy zarzuca się, że świat jest teraz faktycznie podzielony między niepodległe państwa, i że terytorium do kolonizacji nie może być zdobyte bez odebrania go prawowitemu właścicielowi, odpowiedź znowu brzmi: „Nie możemy wchodzić w takie rozważania. Konieczność nie ma prawa. Świat należy do silnych. Energiczny naród nie może pozwolić, aby jego rozwój był hamowany przez ślepe trzymanie sięstatus quo . Nie mamy zamiaru co do własności innych ludzi, ale tam, gdzie państwa są zbyt słabe, aby jak najlepiej wykorzystać swoje terytorium, jest to oczywiste przeznaczenie tych, którzy mogą i zrobią to, aby zająć ich miejsce”.
Nikt, kto zna niemiecką myśl polityczną i cieszy się zaufaniem niemieckich przyjaciół mówiących otwarcie i swobodnie, nie może zaprzeczyć, że są to idee głoszone na dachach i że uważa się, że nie potrafi się z nimi sympatyzować. w Niemczech jako znak uprzedzonego cudzoziemca, który nie może wniknąć w prawdziwe uczucia Niemców. Nie wypada też odnosić się w tym kontekście do szeregu cesarskich apotegm, które od czasu do czasu służyły do krystalizacji dominujących nastrojów niemieckich, a niektóre z nich zasługują na przytoczenie: „Nasza przyszłość leży na wodzie”. „Trójząb musi być w naszej dłoni”. „Niemcy muszą ponownie wejść w swoje dziedzictwo morskiej dominacji, niegdyś niekwestionowanej w rękach starej Hanzy”. „Żadna kwestia polityki światowej nie może być rozstrzygnięta bez zgody cesarza niemieckiego.
Znaczenie tych indywidualnych wypowiedzi można łatwo przecenić. Podsumowując, ich skumulowany efekt ma potwierdzić wrażenie, że Niemcy wyraźnie dążą do odegrania na światowej scenie politycznej znacznie większej i znacznie bardziej dominującej roli, niż uważa to za przydzieloną sobie przy obecnym podziale władzy materialnej. Ocenianie tej teorii samostanowienia narodowego jako problemu moralnego, który należy rozwiązać przez kazuistyczne zastosowanie zasad rządzących prywatnym zachowaniem w nowoczesnych społeczeństwach, byłoby wąskim spojrzeniem na funkcję krytyki politycznej. Historia jest skłonna usprawiedliwiać działania państw swoimi ogólnymi skutkami, często z niewielkim uwzględnieniem etycznego charakteru zastosowanych środków. Uznaje się, że bezlitosne podboje Republiki Rzymskiej i Cesarstwa doprowadziły do powstania organizacji o najlepszych energiach świata, która charakterystycznym i trwałym impulsem, jaki dała cywilizacji starożytnych, w pełni zrekompensowała dwuznaczność polityki zdobywców. moralność. Piotr Wielki i Katarzyna II są słusznie bohaterami w oczach Rosji, która w dużej mierze dzięki ich pozbawionej skrupułów i przebiegłej polityce swoją egzystencję jako potężnego i zjednoczonego narodu. Bezmyślne zajęcie Śląska przez Fryderyka Wielkiego, drobne intrygi, które doprowadziły do pierwszego rozbioru Polski, kręte manewry, dzięki którym Bismarck zabezpieczył Schleswig-Holstein dla Prus, są zapomniane lub wybaczone w kontemplacji potężnych Niemiec, które sprowadziła na te i wszystkie inne terytoria bardziej oświecony rząd, szersza koncepcja życia narodowego i większy udział w chwalebnej tradycji narodowej, niż mógłby mieć ich los w innych warunkach. Niemcy byliby przecież logiczni tylko wtedy, gdyby nie wahali się zastosować do swojej bieżącej polityki lekcji płynącej z takich sądów historycznych i byli gotowi pozostawić potomnym ciężar usprawiedliwiania użycia siły w celu szerzenia dobrodziejstw języka niemieckiego. rządzić teraz niechętnymi ludami. Żaden współczesny Niemiec nie przyznałby się do zwykłej żądzy podbojów dla samego podboju. Ale niejasne i nieokreślone schematy ekspansji krzyżackiej („die Ausbreitung des deutschen Volkstums”) są tylko wyrazem głęboko zakorzenionego uczucia, jakie Niemcy mają siłą i czystością swego narodowego celu, żarliwością swego patriotyzmu, głębią jej uczucia religijne, wysoki poziom kompetencji i przenikliwa uczciwość jej administracji, pomyślne prowadzenie każdej gałęzi działalności publicznej i naukowej oraz wzniosły charakter jej filozofii, sztuki i etyki ustanowiły sobie prawo do dochodzenia roszczeń prymat niemieckich ideałów narodowych. A ponieważ jest aksjomatem jej wiary politycznej, że prawo, aby mogło zwyciężyć, musi być poparte siłą, łatwo jest przejść do przekonania, że „dobry niemiecki miecz”, który odgrywa tak dużą rolę w mowie patriotycznej , czy ma rozwiązać wszelkie trudności, które mogą stanąć na drodze do ustanowienia panowania tych ideałów w zgermanizowanym świecie.
Powyższy bardzo fragmentaryczny szkic uwypukla pewne ogólne cechy niemieckiej polityki zagranicznej, które, z pewnym roszczeniem do bezstronności, dokładności i jasności, można wywnioskować z jej historii, z wypowiedzi i znanych zamiarów jej władców i mężów stanu oraz z jednoznacznych przejawów opinii publicznej. Pozostaje zastanowić się, czy i do jakiego stopnia tak wyjaśnione zasady mogą z jednej strony rządzić faktyczną obecną polityką, a z drugiej stać w sprzeczności z żywotnymi interesami Anglii i innych niezależnych i energicznych Państwa, ze swobodnym korzystaniem ze swoich praw narodowych i wypełnianiem tego, co ze swojej strony mogą uważać za swoją misję na tym świecie.
Nie można ani przez chwilę kwestionować, że samo istnienie i zdrowa działalność potężnych Niemiec jest niewątpliwym błogosławieństwem dla świata. Niemcy reprezentują w wybitnym stopniu te najwyższe cechy i cnoty dobrego obywatelstwa w najszerszym tego słowa znaczeniu, które stanowią chwałę i triumf współczesnej cywilizacji. Świat byłby bez porównania uboższy, gdyby przestało mieć władzę i wpływ wszystko, co konkretnie wiąże się z niemieckim charakterem, niemieckimi ideami i niemieckimi metodami. Zwłaszcza dla Anglii pokrewieństwo intelektualne i moralne tworzy sympatię i uznanie dla tego, co najlepsze w umyśle niemieckim, co uczyniło ją naturalnie predysponowaną do przyjmowania, w interesie ogólnego postępu ludzkości, wszystkiego, co zmierza do wzmocnienia tej siły i wpływu: pod jednym warunkiem: musi istnieć szacunek dla indywidualności innych narodów, na swój sposób równie cennych koadiutorów w dziele ludzkiego postępu, równie uprawnionych do pełnej swobody, aby w wolności przyczyniać się do ewolucji wyższej cywilizacji. Anglia, kierując się zdrowym instynktem, zawsze opowiadała się za nieskrępowaną grą i współdziałaniem sił narodowych, jak najbardziej w zgodzie z własnym procesem rozwoju Natury. Żadne inne państwo nigdy nie posuwało się tak daleko i tak wytrwale jak Imperium Brytyjskie w kierunku nadania swobody rozgrywce sił narodowych w wewnętrznej organizacji nurków zgromadzonych pod berłem króla. Być może szczęściem Anglii, jak i jej zasługą, jest to, że biorąc taki pogląd na sposób, w jaki należy szukać rozwiązania wyższych problemów życia narodowego,
Tak długo, jak Niemcy konkurują o intelektualne i moralne przywództwo świata, polegając na własnych narodowych zaletach i energiach, Anglia może jedynie podziwiać, oklaskiwać i przyłączyć się do wyścigu. Jeśli z drugiej strony Niemcy uważają, że większa względna przewaga władzy materialnej, szerszy zasięg terytorium, nienaruszalne granice i supremacja na morzu są niezbędnymi i wstępnymi dobrami, bez których wszelkie aspiracje do takiego przywództwa muszą zakończyć się fiaskiem, to Anglia musi Spodziewaj się, że Niemcy z pewnością będą dążyć do zmniejszenia potęgi jakichkolwiek rywali, wzmocnienia własnego przez rozszerzenie swojego dominium, utrudnienia współpracy innych państw, a ostatecznie rozbicia i zastąpienia Imperium Brytyjskiego.
Otóż jest całkiem możliwe, że Niemcy nie hołdują ani nigdy świadomie nie hołubią tak wywrotowych planów. Jej mężowie stanu otwarcie odrzucili je z oburzeniem. Ich zaprzeczenie może być całkowicie szczere, a ich oburzenie uzasadnione. Jeśli tak, to jest bardzo mało prawdopodobne, że wejdą w jakikolwiek konflikt zbrojny z Anglią, ponieważ, ponieważ nie zna przyczyn obecnego sporu między tymi dwoma krajami, miałaby trudności z wyobrażeniem sobie, gdzie, zgodnie z postawioną hipotezą, jakikolwiek takie powinny powstać w przyszłości. Anglia nie szuka kłótni i nigdy nie da Niemcom powodu do słusznego przestępstwa.
Ale to nie jest kwestia, w której Anglia może bezpiecznie narażać się na jakiekolwiek ryzyko. Zapewnienia niemieckich mężów stanu mogą być przecież nie bardziej autentyczne niż te, które okazały się na temat ententy angielsko-francuskieji niemieckie interesy w Maroku, albo mogą być uczciwie dane, ale nie do zrealizowania. Nie byłoby niesprawiedliwe stwierdzenie, że ambitne zamiary przeciwko sąsiadom nie są z reguły otwarcie głoszone, a zatem brak takiego głoszenia, a nawet wyznawanie nieograniczonej i uniwersalnej politycznej życzliwości nie są same w sobie rozstrzygającym dowodem za lub przeciw. istnienie niepublikowanych intencji. Ten aspekt polityki niemieckiej w przeszłości, na który już zwrócono uwagę, skłaniałby do przekonania, że dalszy rozwój na tych samych ogólnych zasadach nie będzie stanowił zerwania z dawnymi tradycjami i należy go uznać za co najmniej możliwy. Wobec takiej możliwości można by zapytać, czy byłoby słuszne, a nawet rozsądne, aby Anglia poniosła jakiekolwiek ofiary lub zobaczyła inne, przyjazne, narody poświęciły się tylko po to, aby pomóc Niemcom w stopniowym budowaniu tkanki powszechnej przewagi, w ślepej wierze, że korzystając z takiej przewagi, Niemcy przyniosą światu niezmieszane korzyści, a także przyczynią się do pomyślności i szczęścia wszystkie inne narody, nie czyniąc nikomu krzywdy. W rzeczywistości istnieją ważkie powody, które sprawiają, że Anglii szczególnie trudno jest mieć takie zaufanie. Trzeba będzie je umieścić na ich miejscu.
Tymczasem ważne jest, aby jasno powiedzieć, że rozpoznanie niebezpieczeństw sytuacji nie musi i nie oznacza żadnej wrogości wobec Niemiec. Sama Anglia byłaby ostatnią, która spodziewałaby się, że jakikolwiek inny naród zwiąże się z nią w aktywnym wspieraniu czysto brytyjskich interesów, z wyjątkiem przypadków, gdy uznano za wykonalne ze względów biznesowych świadczenie usług dla kontr-służby. Niemniej jednak żaden Anglik nie popełniłby głupstwa, uznając taki brak współpracy zagranicznej dla realizacji celów brytyjskich za przejaw niechęci do Brytyjczyków. Wszystko, o co Anglia z jej strony prosi — a to więcej, niż miała w zwyczaju — to to, że w pogoni za planami politycznymi, które w żaden sposób nie naruszają interesów osób trzecich, takich jak na przykład jako wprowadzenie reform w Egipcie dla wyłącznej korzyści rdzennej ludności, Anglia nie będzie bezmyślnie krępowana przez fakultatywną opozycję. Taką samą miarę, a nawet pełniejszą, Anglia zawsze będzie gotowa do wymierzenia innym krajom, w tym Niemcom. Takiej gotowości w przeszłości są tak liczne, jak pouczające; i tu być może można powiedzieć kilka słów o osobliwej karnacji szeregu transakcji, które były charakterystyczne dla stosunków anglo-niemieckich w ostatnich latach.
Tak często deklarowano, że stało się niemalże dyplomatycznym frazesem, że między Anglią a Niemcami, ponieważ nigdy nie doszło do prawdziwego starcia interesów materialnych, nie ma więc nierozstrzygniętych kontrowersji w sprawie nierozstrzygniętych kwestii. Jednak przez ostatnie dwadzieścia lat, jak pokazują archiwa naszego Ministerstwa Spraw Zagranicznych, rządy niemieckie nigdy nie przestają zarzucać rządom brytyjskim braku życzliwości i trwałego sprzeciwu wobec niemieckich planów politycznych. Przegląd stosunków brytyjskich w tym samym okresie z Francją, Rosją i Stanami Zjednoczonymi ujawnia starożytne i realne źródła konfliktów, wynikające z niedokładnie załatanych różnic wieków paktu, nieelastycznych postanowień przestarzałych traktatów czy incydentów do nieuregulowanych granic kolonialnych. Chociaż z tymi krajami Anglia na szczęście zdołała nadal żyć w pokoju, zawsze pozostawały wystarczające elementy rozbieżności, aby zachowanie dobrych, by nie powiedzieć serdecznych stosunków, było niepokojącym problemem wymagającym stałej czujności, troski, umiarkowania, dobrego usposobienia i usposobienie pojednawcze. Kiedy poszczególne przyczyny tarcia stawały się zbyt ostre, wprowadzano specjalne rozwiązania, które z reguły pozwalały uniknąć otwartego zerwania, nie rozwiązując jednak trudności, ale pozostawiając za sobą ziarno dalszego rozdrażnienia. To była wielka łatwość z Francją aż do zawarcia układu z 8 kwietnia 1904 roku. relacje niepokojący problem wymagający stałej czujności, troski, umiaru, dobrego usposobienia i usposobienia pojednawczego. Kiedy poszczególne przyczyny tarcia stawały się zbyt ostre, wprowadzano specjalne rozwiązania, które z reguły pozwalały uniknąć otwartego zerwania, nie rozwiązując jednak trudności, ale pozostawiając za sobą ziarno dalszego rozdrażnienia. To była wielka łatwość z Francją aż do zawarcia układu z 8 kwietnia 1904 roku. relacje niepokojący problem wymagający stałej czujności, troski, umiaru, dobrego usposobienia i usposobienia pojednawczego. Kiedy poszczególne przyczyny tarcia stawały się zbyt ostre, wprowadzano specjalne rozwiązania, które z reguły pozwalały uniknąć otwartego zerwania, nie rozwiązując jednak trudności, ale pozostawiając za sobą ziarno dalszego rozdrażnienia. To była wielka łatwość z Francją aż do zawarcia układu z 8 kwietnia 1904 roku.
Zupełnie inny obraz przedstawia szereg incydentów, które zaznaczają zapis współczesnych stosunków anglo-niemieckich, począwszy od 1884 r., kiedy Bismarck po raz pierwszy wprowadził swój kraj w przedsięwzięcie kolonialne i morskie, między tymi dwoma krajami pojawiły się liczne kłótnie. Wszystkie one mają wspólną cechę, że zostały otwarte przez akty bezpośredniej i niewątpliwej wrogości wobec Anglii ze strony rządu niemieckiego, i że ta wrogość została pokazana z lekceważeniem elementarnych zasad prostego i honorowego postępowania, co było głęboko obrażony przez kolejnych brytyjskich sekretarzy stanu do spraw zagranicznych. Ale być może jeszcze bardziej godna uwagi jest ta inna cecha, również wspólna dla wszystkich tych kłótni, że ministrowie brytyjscy, pomimo prawdziwego oburzenia, odczuwanego z powodu traktowania, któremu zostali poddani, w każdym przypadku chętnie zgadzał się na ustępstwa lub akceptację kompromisów, które nie tylko wydawały się zaspokajać wszystkie niemieckie żądania, ale były przez wyznanie obu stron obliczone i zaprojektowane tak, aby przywrócić, jeśli to możliwe, na solidniejszej podstawie tkankę anglo-niemiecką. przyjaźń. Wszystkim zewnętrznym pozorom przywrócono absolutną harmonię za każdym razem po tych oddzielnych osiedlach, a w przerwach nowych wybuchów wydawało się prawdą i uporczywie powtarzano, że nie może być więcej okazji do niezgody.
Szczególne metody dyplomatyczne zastosowane przez Bismarcka w związku z pierwszą aneksją Niemiec w Afryce Południowo-Zachodniej, uporczywy sposób, w jaki do ostatniej chwili oszukiwał lorda Ampthilla co do niemieckich ambicji kolonialnych, a potem odwrócił się, by poskarżyć się na brak sympatię dla „znanej” polityki Niemiec; nagłe zajęcie Kamerunu przez niemieckiego lekarza uzbrojonego w oficjalnie otrzymane brytyjskie listy polecające do miejscowej ludności, w czasie, gdy ogłoszono zamiar Anglii, by przychylić się do petycji tubylców o brytyjski protektorat; celowe oszukiwanie Reichstagu i niemieckiej opinii publicznej przez publikowanie rzekomych komunikatów do lorda Granville, które nigdy nie zostały wykonane, mistyfikacji, której Niemcy do dziś są prawdopodobnie nieświadomi; wzbudzenie głębokiego wybuchu nastrojów antyangielskich w całych Niemczech przez wojownicze i groźne przemówienia Bismarcka w parlamencie; nieudany niemiecki nalot na Zatokę Św. Łucji, tylko sfrustrowany czujnością pana Rhodesa; wątpliwe postępowanie, w którym niemieckie roszczenia zostały ustalone w stosunku do dużej części dominiów sułtana Zanzibaru; wywieszenie niemieckiej flagi nad ogromnymi obszarami Nowej Gwinei, natychmiast po tym, jak nakłoniwszy Anglię do odroczenia już ogłoszonego zamiaru zajęcia niektórych z tych właśnie części, poprzez zademonstrowanie, że polubowne rozstrzygnięcie może najpierw określić linię podziału rywalizujących roszczeń terytorialnych; niemieckie pretensje do wypędzenia brytyjskich osadników z Fidżi i Samoa: incydenty te stanowią pierwsze doświadczenie brytyjskiego gabinetu wrogości niemieckiej przebranej za zranioną przyjaźń i niewinność. Jedynie niepewna pozycja Anglii, wynikająca z niedawnej okupacji Egiptu (uważnie zachęcana przez Bismarcka), niebezpieczeństwa kłopotów z Rosją w Azji Środkowej (bezpośrednio wywołanej przez niemiecką misję specjalną w Petersburgu) i względna słabość Brytyjczyków marynarki wojennej w tamtym czasie, co uniemożliwiło rządowi pana Gladstone’a rozważenie zdecydowanego oporu wobec tych niemieckich postępowań. Słusznie jednak uważano, że poza obraźliwością zastosowanych metod, pragnienia Niemiec i tak dosadnie przekładane na praktykę nie są poważnie antagonistyczne wobec polityki brytyjskiej. Większość terytoriów ostatecznie zdobytych przez Bismarcka została kiedyś odrzucona przez Anglię, a w przypadkach, w których ostatnio brano pod uwagę brytyjską okupację, celem było nie tyle zdobycie nowych prowincji, ile zapobieżenie wpadnięciu ich w ręce protekcjonistycznej Francji, która nieuchronnie zabiłaby cały brytyjski handel. Wydaje się niemal pewne, że gdyby Niemcy od samego początku starały się uzyskać dzięki przyjaznym zabiegom wobec Anglii to, co ostatecznie zapewniły sobie po pokazie niesprowokowanej agresywności, nie byłoby trudności w drodze do polubownego porozumienia satysfakcjonującego obie strony.
W rzeczywistości brytyjski gabinet był zdeterminowany, aby uniknąć kontynuacji kłótni i lojalnie zaakceptowawszy sytuację powstałą w wyniku brutalnych działań Niemiec, natychmiast zapewnił ją o szczerym pragnieniu Anglii, by żyć z nią na warunkach absolutnego sąsiedztwa i utrzymać dawne serdeczne stosunki. Cały rozdział tych incydentów był typowy dla wielu nowych komplikacji o podobnym charakterze, które pojawiły się w następnych latach. Wraz z nadejściem administracji lorda Salisbury w 1885 roku Bismarck pomyślał, że nadszedł moment, by zaprosić Anglię do opowiedzenia się po stronie Trójprzymierza. Wydaje się, że od dłuższego czasu formułowano w tym celu powtarzane i naglące propozycje. * Podczas gdy rząd brytyjski był zbyt roztropny, aby całkowicie porzucić tradycyjną politykę utrzymywania równowagi między mocarstwami kontynentalnymi, ostatecznie, wobec groźnej wówczas wrogiej postawy Francji i Rosji, zdecydował się pójść tak daleko w kierunku współ- operacji z Trójprzymierzem w celu zawarcia dwóch tajnych Porozumień Śródziemnomorskich z 1887 r. W tym samym czasie lord Salisbury dał do zrozumienia, że jest gotowy na przyzwolenie na niemiecką aneksję Samoa, której dopełnienie rozbiło się dopiero z powodu odmowy Stanów Zjednoczonych w sprawie ich strony, aby zrzec się swoich praw traktatowych w tej grupie wysp na korzyść Niemiec. Po tych nowych przejawach bliskich stosunków z Niemcami wkrótce nastąpiły jednak poważne nieporozumienia spowodowane postępowaniem osławionego dr. Carl Peters i inni niemieccy agenci w Afryce Wschodniej. Projekt dr Petersa, wbrew istniejącym traktatom, aby ustanowić władzę niemiecką w Ugandzie, udaremnić linię komunikacyjną biegnącą z Egiptu do górnego biegu Nilu, nie powiódł się, ale Anglia, która wcześniej oddała sułtana Zanzibaru Niemcom ambicje terytorialne, teraz uznały aneksję przez Niemców rozległych części jego kontynentalnych dominiów, ratując resztę przez spóźnioną deklarację brytyjskiego protektoratu. Cesja Helgolandu przypieczętowała ponowne umocnienie braterstwa anglo-niemieckiego i towarzyszyło jej zwyczajowe zapewnienie ogólnego poparcia Niemiec dla polityki brytyjskiej, zwłaszcza w Egipcie. udaremniła linię komunikacyjną biegnącą z Egiptu do górnego biegu Nilu, zawiodła, ale Anglia, porzuciwszy wcześniej sułtana Zanzibaru na rzecz ambicji terytorialnych Niemiec, uznała teraz niemiecką aneksję rozległych części swoich dominiów na kontynencie, ratując resztę przez spóźnioną deklarację brytyjskiego protektoratu.
Przy tej i przy innych okazjach duch ugodowości Anglii posunął się tak daleko, że poświęcił karierę podwładnych urzędników brytyjskich, którzy nie robili nic więcej, jak tylko prowadzili politykę swego rządu w sposób tak godny, na jaki pozwalały okoliczności, i dla których postępowania to Rząd nie przywiązywał żadnej winy do bezwzględnej mściwości Niemiec, zgadzając się na ich wycofanie jako jeden z warunków ugody. W kilku przypadkach rząd niemiecki przyznał, że nie ma żadnej winy po stronie brytyjskiego urzędnika, podczas gdy uznano winę tylko niemieckiego oficera, ale poprosił o ułatwienie nieuniknionego usunięcia tego ostatniego i wprowadzenie w błąd świata zewnętrznego poprzez jednoczesne wycofanie jego brytyjscy koledzy. W jednej takiej łatwości, rzeczywiście, niemiecki konsul, po przeniesieniu z awansem na inne stanowisko,
Liczba brytyjskich urzędników niewinnie napiętnowanych w ten sposób w ciągu kilku lat nie jest nieznaczna, a pouczające jest obserwowanie, jak chętnie irząd niemiecki, naśladując w tym jedną z najgorszych i najmniej szanowanych słabostek wielkiego Bismarcka, zwyczajowo schodzi do atakowania osobistego charakteru i pozycji wszelkich agentów obcego państwa, często bez względu na ich skromną rangę, których wiedza, uczciwość i sprawne działanie uważa się, że ich obowiązki przeszkadzają w realizacji jakiejś szczególnej, prawdopodobnie niezbyt prostej sprawy. Takie machinacje były widoczne w związku z upadkiem pana Delcassé, ale można było opowiadać o podobnych wysiłkach skierowanych przeciwko ludziom w służbie hiszpańskiego, włoskiego i austriackiego, a także rządu brytyjskiego.
Wydaje się, że nie ma potrzeby zagłębiać się w spory o granice kolonii niemieckich w Afryce Zachodniej i strefy wpływów w głębi kraju w latach 1903-1904, z wyjątkiem gotowego poświęcenia niewątpliwych praw traktatowych Wielkiej Brytanii na rzecz pojednania z Niemcami, mimo prowokacyjne i obraźliwe postępowanie jej agentów i urzędników; ani w umowę zawartą między Niemcami a Francją o przyznanie im dostępu do Nigru, transakcja, która, jak rząd niemiecki uprzejmie poinformował ambasadę brytyjską w Berlinie, miała pokazać, jak nieprzyjemna może być dla Anglii, gdyby to zrobiła. nie przejawiać większej gorliwości w spełnianiu życzeń niemieckich.
Być może częściowo to samo uczucie zainspirowało Niemcy do stawienia zdecydowanego oporu wobec wynegocjowanego przez rząd lorda Rosebery’ego z Wolnym Państwem Kongo planu połączenia brytyjskiego protektoratu Ugandy koleją z jeziorem Tanganika. Żadna cesja terytorium nie była zaangażowana, cały cel polegał na umożliwieniu całkowicie Brytyjczykom komunikacji koleją i parowcami na jeziorze z Przylądka do Kairu. Właśnie temu sprzeciwiły się Niemcy, chociaż nie wyjaśniono, w jaki sposób mogłoby to naruszyć jej interesy. Przy tej okazji przyjęła bardzo minorywny ton w stosunku do Anglii, a także dołączyła do Francji, która sprzeciwiała się innym częściom układu anglo-kongijskiego, wywierając presję na króla Leopolda.
Jeszcze bardziej niezwykłe było zachowanie rządu niemieckiego w stosunku do Transwalu. Oczywiście dobrze znane i rozumiane były specjalne układy traktatowe, które oddawały stosunki zagraniczne tego kraju pod kontrolę Anglii. Niemniej jednak pewne jest, że Niemcy wierzyli, że w pewnych przypadkowych okolicznościach mogą mieć nadzieję, że pewnego dnia ustanowi swoją polityczną dominację nad Burami i zrealizuje swoje marzenie o zajęciu pasa terytoriów biegnącego ze wschodu na zachód przez całą Afrykę. Mogła sądzić, że Anglię można polubownie skłonić do scedowania swoich praw w tych regionach, tak jak robiła to wcześniej w innych miejscach, ale w międzyczasie trwało wiele intryg, których nie można nazwać inaczej niż aktywnymi wrogami. Sprzeciw wobec brytyjskich interesów był celowo popierany w najbardziej demonstracyjny sposób w Pretorii, co posunęło się tak daleko w 1895 roku, że ambasador brytyjski w Berlinie musiał zaprotestować. Niemiecka pomoc finansowa została obiecana Transwalowi na zakup kolei Delagoa Bay Railway, brytyjskiego koncernu, który został nielegalnie skonfiskowany przez rząd portugalski, a następnie był przedmiotem międzynarodowego arbitrażu. Gdy ta oferta się nie powiodła, Niemcy zwróciły się bezpośrednio do gabinetu lizbońskiego z żądaniem, aby natychmiast po zakończeniu arbitrażu Niemcy i Portugalia zajęły się koleją za wspólnym porozumieniem. Nie bez znaczenia był również fakt, że w czasie aneksji przez Brytyjczyków Amatongahand (1895), położonego na południe od granicy portugalskiej na wschodnim wybrzeżu, Niemcy uznały za konieczne ostrzec Anglię, że ta aneksja nie została uznana przez Transwal i że zachęcała do gorączkowej działalności niemieckich kupców, aby wykupić wszystkie dostępne ziemie wokół zatoki Delago. W tym samym roku, po otrzymaniu informacji, że „opozycja Anglii wobec niemieckich interesów w Delagoa Bay” – o której interesie nigdy wcześniej nie informowano rządu brytyjskiego – została uznana przez Niemcy za jedną z uzasadnionych przyczyn jej niechęci wobec Anglii. , rząd niemiecki zrobił wszystko, aby uznać utrzymanie niepodległości Transwalu za niemiecki interes narodowy. Potem nastąpił rozdział najazdu Jamesona i słynny telegram cesarza do prezydenta Krügera. Wrogi charakter tej demonstracji był doskonale rozumiany przez rząd cesarski, ponieważ wiemy, że poczyniono przygotowania do ochrony floty niemieckiej na wypadek ataku brytyjskiego. Ale w pewnym sensie najważniejszym aspektem tego incydentu było to, że po raz pierwszy fakt wrogiego charakteru oficjalnej polityki Niemiec został uświadomiony przez społeczeństwo brytyjskie, które do tej pory dzięki trosce rządu o zminimalizowanie skutków nieustannych tarć z Niemcami i aby zapobiec wszelkim zaostrzeniom tego tarcia, ukrywając w miarę możliwości nieprzyjemne szczegóły agresywnego zachowania Niemiec, byli praktycznie nieświadomi uporczywie pogardliwego traktowania ich kraju przez ich kuzynów krzyżackich. Bardzo zdecydowany pogląd brytyjskiej opinii publicznej o charakterze ewentualnej interwencji niemieckiej w Afryce Południowej skłonił rząd niemiecki, choć nie niemieckie społeczeństwo, do porzucić projekt zastąpienia Anglii w Pretorii. Ale za tę „poświęcenie” Niemcy, zgodnie ze swym zwyczajem, zażądały ceny — mianowicie zgody brytyjskiej na zwrócenie jej niektórych kolonii portugalskich w przypadku ich ewentualnego podziału i przywłaszczenia przez inne mocarstwa. Cena została zapłacona. Ale sposób, w jaki Niemcy najpierw zastraszyły rząd portugalski, a następnie praktycznie zmusiły oburzony brytyjski gabinet do zgody w oczekiwaniu na ten szczególny plan grabieży najstarszego sojusznika Anglii, był głęboko urażony przez lorda Salisbury, bez wątpienia tym bardziej, że w tym czasie był w pełni świadomy, że to „przyjazne” rozwiązanie przez Rosę nieporozumień z Niemcami nie będzie trwalsze niż jego wielu poprzedników. Kiedy zaledwie dwanaście miesięcy później cesarz niewzruszony swoim niedawnym formalnym „opuszczeniem Burów”, zagroził, że jeśli kwestia ostatecznej własności Samoa, będąca wówczas przedmiotem negocjacji, nie zostanie szybko rozstrzygnięta na korzyść Niemiec, będzie musiał ponownie rozważyć swoje stanowisko w brytyjskim konflikcie z Transwalem, który był wówczas bliski poddania się arbitrażowi wojny, nie można się dziwić, że rząd brytyjski zaczął rozpaczać, czy kiedykolwiek osiągnie stan satysfakcjonujących stosunków z Niemcami, kontynuując drogę przyjaznych ustępstw i kompromisów. Jednak nawet wtedy nie próbowano szukać nowej drogi. Porozumienie, na mocy którego Samoa definitywnie stało się niemieckim, zostało należycie podpisane, pomimo poważnych protestów naszych kolonii australijskich, których uczucia były rozdrażnione cynicznym lekceważeniem, z jakim niemieccy agenci w grupie, przy otwartym poparciu swojego rządu przez długi czas łamali odrębne postanowienia Aktu Samoa, uzgodnione w Berlinie przez trzy zainteresowane mocarstwa w 1889 roku. A gdy wkrótce po wybuchu wojny południowoafrykańskiej Niemcy zagrozili najbardziej zdeterminowanym o ile Anglia nie zrezygnuje z wykonywania jednego z najstarszych i najmocniej ugruntowanych praw wojujących w wojnie morskiej, a mianowicie poszukiwania i cytowania przed Sądem Nagrody neutralnych statków kupieckich podejrzanych o przewożenie kontrabandy, Anglia raz jeszcze wolała polubowne porozumienie pod których niewątpliwe prawa zostały praktycznie zniesione, do wszczęcia nowej kłótni z Niemcami. Duch, w którym ta bardziej niż pojednawcza postawa,
Musi tu wystarczyć zwykła aluzja do sposobu, w jaki rząd niemiecki w czasie wojny południowoafrykańskiej podsycał kampanię ohydnych oszczerstw, prowadzoną w całych Niemczech przeciwko charakterowi armii brytyjskiej, bez ani razu żadnego urzędnika rządowego. otwierając usta w sprzeczności; i to w obliczu wiernych raportów, o których wiadomo, że zostały skierowane do ich rządu przez niemieckich oficerów wojskowych przydzielonych do sił brytyjskich w terenie. Kiedy Reichstag w bezprecedensowy sposób zakwestionował postępowanie brytyjskiego ministra gabinetu, książę Bülow mógł oświecić swoich słuchaczy co do prawdziwych faktów, które zostały rażąco przeinaczone. Wiemy, że był świadomy prawdy. Mamy relację z jego długiego wywiadu z wybitnym i reprezentatywnym angielskim dżentelmenem, dwa tygodnie po słynnym przemówieniu pana Chamberlaina, które rzekomo było przyczyną przestępstwa, ale którego poprawna wersja ujawniająca bezpodstawność oskarżenia została podana w poczytnej niemieckiej gazecie. Książę stwierdził następnie, że jego rząd nie miał w tym momencie powodu do narzekania na cokolwiek z postawy brytyjskich ministrów, jednak kilka dni później zstąpił do wyrażenia w Reichstagu swojej sympatii dla gwałtownego niemieckiego krzyku przeciwko rzekomemu panu Chamberlainowi. oświadczenie i rzekome okrucieństwa armii brytyjskiej, o których wiedział, że są oparte na fałszu. Godna odpowiedź pana Chamberlaina doprowadziła do niezwykle uporczywych wysiłków ze strony kanclerza, aby uzyskać od rządu brytyjskiego przeprosiny za obrazę urazy do jego hańbiących insynuacji, a po tym, jak wszystkie te wysiłki zawiodły,
Jakby nic z tych rzeczy się nie wydarzyło, nowe żądania niemieckie w innej dziedzinie, którym towarzyszyły wszystkie te same przejawy wrogości, znów spotkały się, choć może z rosnącą niechęcią, przez dawną gotowość do służenia. Działania Niemiec w Chinach od dawna są wyraźnie nieprzyjazne dla Anglii. W 1895 r. próbowała uzyskać od rządu chińskiego stację węglową na Wyspach Chusan, u ujścia Jangcy, bez uprzedniego kontaktu z rządem brytyjskim, którego preferencyjne prawa do grupy, ustanowione traktatem, były równe Oczywiście dobrze znany. Marynarz, u którego uzyskano Kiao-chau, bez względu na to, jak nieuzasadnione może to być uznane przez jakikolwiek uznany standard postępowania politycznego, nie dotyczyło Anglii bardziej niż inne mocarstwa, które w swoich traktatach wyznawały, że szanują integralność i niezależność Chin. Ale Niemcy nie zadowoliły się zajęciem portu, zaplanowały też wchłonięcie całej dużej i żyznej prowincji Szantung. Przyznanie uprzywilejowanych praw, które ona, wyciśnięta od rządu chińskiego, została uzyskana w niemałym stopniu dzięki jej oficjalnemu zapewnieniu, że jej roszczenia mają poparcie Anglii, która, rzecz jasna, nigdy nie została poinformowana ani skonsultowana, i która była: oczywiście, o którym wiadomo, że jest absolutnie przeciwny postanowieniom, na mocy których, wbrew uroczystym prawom traktatu brytyjskiego, zamierzano zamknąć cenną prowincję dla brytyjskiego handlu i przedsiębiorczości. zaplanowała także wchłonięcie całej dużej i żyznej prowincji Szantung.
Mniej więcej w tym czasie Niemcy potajemnie zbliżyli się do Rosji w celu zawarcia układu, dzięki któremu Niemcy uzyskaliby także upragniony przyczółek na rzekach Yane-tsze, uważanych wówczas praktycznie za rezerwat brytyjski. Odrzucając te zabiegi, Niemcy chciały przynajmniej przeszkodzić Anglii w uzyskaniu tego, czego ona sama nie zapewniła. Zaproponowała brytyjskiemu gabinetowi samozaprzeczające porozumienie, które stanowiło, że żadne z mocarstw nie powinno starać się uzyskać żadnych korzyści terytorialnych w chińskich dominiach i że jeśli jakiekolwiek mocarstwo trzecie spróbuje to zrobić, obydwa powinny podjąć wspólne działania.
Rząd brytyjski nie krył swej wielkiej niechęci do tego porozumienia, słusznie przewidując, że Niemcy milcząco wyłączą z jego działania własne plany na Szantung, a także wszelką rosyjską agresję na Mandżurię, podczas gdy Anglia uroczyście zrezygnuje z wszelkich możliwych jej szans ugruntowując na stałe swoją ugruntowaną pozycję w Jangcy. To jest oczywiście dokładnie to, co stało się później. Nie było oczywistego powodu, dla którego Anglia miałaby oddać się temu bezinteresownemu związaniu własnych rąk. Nie oferowano ani nawet nie sugerowano żadnej przeciwwagi, a brytyjskie upodobanie do tych jednostronnych transakcji nie było stymulowane przeszłymi doświadczeniami. Niemniej jednak polityka pojednania Niemiec przez spełnienie jej wyrażonych życzeń po raz kolejny zatriumfowała, a Porozumienie zostało podpisane z przewidzianymi konsekwencjami:
Ale Niemcy nie zadowoliły się zrzeczeniem się przez Brytyjczyków jakichkolwiek roszczeń terytorialnych. Podstępne i nielojalne manewry, za pomocą których Niemcy na podstawie czysto fikcyjnych opowieści o brytyjskich planach zajęcia różnych chińskich miejsc o znaczeniu strategicznym (historie skwapliwie przekazywały także rządowi francuskiemu), wykreśliły sąd pekiński z dalszego oddzielenia i tajne gwarancje przeciwko rzekomym projektom brytyjskim, z okazji zakończenia wspólnej anglo-francusko-niemieckiej okupacji Szanghaju, zdradziły taką niechęć umysłu w kontaktach z jej rzekomymi przyjaciółmi, że lord Lansdowne scharakteryzował to w najsurowszych słowach, co nie przeszkodziło mu w przedstawieniu incydentu Parlamentowi w formie dokumentów, z których starannie usunięto prawie wszelkie ślady obraźliwej postawy Niemiec, aby nie rozgoryczyć naszych stosunków niemieckich. I stało się to po tym, jak raporty naszych oficerów wykazały, że postępowanie wojsk niemieckich w północnych Chinach i nadzwyczajne traktowanie przez niemiecki sztab generalny służących kontyngentom brytyjskim i indyjskim, z lojalnością, do której nie podchodził żaden z żołnierzy inne siły międzynarodowe, pod najwyższym dowództwem hrabiego Waldersee, wywołały najgłębszą niechęć wśród wszystkich rang, od brytyjskiego generała dowodzącego po najniższego indyjskiego zwolennika.
Nie było też trudności ze strony rządu brytyjskiego w serdecznej współpracy z Niemcami w sporze z Wenezuelą, a jedynie nacisk opinii publicznej, która stopniowo zaczęła patrzeć na taką współpracę w jakimkolwiek celu politycznym. jako niezgodne ani z brytyjskimi interesami, ani z brytyjską godnością, co doprowadziło do nagłego i nieco kiepskiego końca tej spółki joint-venture.
Prawdą jest dziś, jak zawsze od 1884 r., w przerwach kolejnych incydentów i ich rozstrzygnięć, że po spełnieniu praktycznie każdego znanego żądania Niemców, nie ma teraz jakaś przyczyny niepokojącej spokój Angli. -Stosunki niemieckie. Do tego stopnia, że ambasador niemiecki w Londynie, w odpowiedzi na powtarzające się pytania o to, jakie konkretnie kwestie miał na myśli jego rząd, stale odwołując się do swego szczerego pragnienia poprawy tych stosunków, niezmiennie szuka schronienia w najogólniejszych ogólnikach, takich jak: palące pragnienie, które trawi kanclerza niemieckiego, by być w najbardziej intymnych warunkach przyjaźni z Francją i uzyskać spełnienie tego pragnienia przez dobre usługi rządu brytyjskiego.
W niniejszej gazecie nic nie zostało powiedziane o kampanii prowadzonej przeciwko temu krajowi w prasie niemieckiej, aw pewnym stopniu odpowiedziałem na nią w gazetach angielskich. Jest bardzo wątpliwe, czy kampania ta miała jakikolwiek udział w ustaleniu stanowiska obu rządów, a ci, którzy widzą w gazecie kontrowersje główną przyczynę tarcia między Niemcami a Anglią i którzy w konsekwencji wierzą, że tarcia można usunąć przez bractwa dziennikarzy i wzajemne wizyty mniej lub bardziej zasłużonych i mniej lub bardziej bezinteresownych grup turystów, nie przestudiowali dostatecznie — w większości przypadków nie byliby w stanie zbadać — zapisów rzeczywistych wydarzeń, które miały miejsce , i które jasno pokazują, że to właśnie bezpośrednie działanie rządu niemieckiego było w pełni wystarczającą przyczyną wszelkich przeszkód, jakie mogą powstać w utrzymywaniu normalnie przyjaznych stosunków między obydwoma krajami. przypisywana prasie niemieckiej, tylko o tyle, o ile jest manipulowana i pod wpływem oficjalnego Biura Prasowego, filii Urzędu Kanclerskiego w Berlinie, którego wpływy okultystyczne nie ograniczają się do granic Cesarstwa Niemieckiego. Wpływ ten jest dostrzegany w pracy w Nowym Jorku, Sankt Petersburgu, Wiedniu, Madrycie, Lizbonie, Rzymie i Kairze, a nawet w Londynie, gdzie Ambasada Niemiec utrzymuje poufne i w dużej mierze niepodejrzewane stosunki z wieloma szanowanymi i szeroko czytanymi dokumenty tożsamości. Ta nieco niesmaczna sprawa do niedawna była w niezdarnych rękach kanclerza ambasady, którego energia została teraz przeniesiona do Kairu. Ale ktokolwiek kontynuował, wiadomo, że tradycja wyrażania poglądów rządu niemieckiego na korzyść społeczeństwa brytyjskiego, a nawet brytyjskiego gabinetu, za pomocą innych i mniej bezpośrednich metod niż zalecany kanał otwartej komunikacji z sekretarzem stanu do spraw zagranicznych, przetrwał w Carlton House Terrace.
W powyższym przeglądzie stosunków anglo-niemieckich, który w rzeczywistości zawiera jedynie krótkie odniesienie do pewnych istotnych i typowych incydentów, które charakteryzowały te stosunki w ciągu ostatnich dwudziestu lat, nie ma pretensji do kompletności. Trudniejszym zadaniem pozostaje wyciągnięcie logicznych wniosków. Bezpośrednim celem niniejszego dochodzenia było ustalenie, czy istnieje jakakolwiek realna i naturalna podstawa sprzeciwu między Anglią a Niemcami. Wykazano, że taka opozycja w rzeczywistości istniała w znacznej mierze przez długi czas, ale była spowodowana całkowicie jednostronną agresywnością i że ze strony Anglii najbardziej pojednawcze usposobienie zostało połączone z niesłabnącą gotowością do zakupu wznowienia przyjaznych stosunków drogą ustępstwa po koncesji.
Można by wywnioskować, że antagonizm jest zbyt głęboko zakorzeniony we względnym położeniu obu krajów, aby można było go powiązać z rodzajami tymczasowych środków, do których Anglia od tak dawna i tak cierpliwie się uciekała. Z tego punktu widzenia należałoby założyć, że Niemcy celowo prowadzą politykę, która jest zasadniczo sprzeczna z żywotnymi interesami brytyjskimi, i że konfliktu zbrojnego nie można na dłuższą metę zapobiec, chyba że Anglia albo poświęci te interesy, w wyniku czego straciłaby swoją pozycję jako niezależne mocarstwo lub stała się zbyt silna, aby dać Niemcom szansę na odniesienie sukcesu w wojnie. Jest to opinia tych, którzy w całym nurcie niemieckiej polityki widzą przekonujący dowód na to, że świadomie dąży ona do ustanowienia niemieckiej hegemonii,
Po tym wszystkim, co zostało powiedziane w poprzednich akapitach, próżno byłoby zaprzeczać, że może to być właściwa interpretacja faktów. Istnieje kolejny, pozornie potwierdzający dowód, że taka koncepcja polityki światowej jest być może jedynym całkiem spójnym wyjaśnieniem uporu, z jakim Niemcy dążą do zbudowania potężnej marynarki wojennej, z deklarowanym celem powolnego, ale z pewnością, stworzenia odpowiedniej broni. przerażać każdego potencjalnego wroga, nawet groźnego na morzu.
Jest jednak jedna oczywista wada w argumencie. Jeśli niemiecki projekt był tak dalekosiężny i głęboko przemyślany, jak wynika z tego poglądu, to dla najpodlejszego niemieckiego zrozumienia powinno być jasne, że jego sukces musi zależeć bardzo materialnie od tego, że Anglia pozostanie na niego ślepa i będzie utrzymywana w dobrym humorze. Aż nadszedł moment, by zadać śmiertelny cios jej mocy. Byłoby nie tylko warte poświęcenia Niemcom, ale ich nadrzędnym obowiązkiem, do czasu rozwoju swoich sił, byłoby zdobyć i utrzymać przyjaźń z Anglią wszelkimi środkami, jakie są w jej mocy. Żaden szczery krytyk nie mógł powiedzieć, że ta elementarna zasada strategiczna była dotychczas stosowana nawet w niewielkim stopniu przez rząd niemiecki.
W związku z tym nieopłacalne jest odwoływanie się do niezwykłego artykułu w jednym z ostatnich numerów „Preussische Jahrbücher”, napisanego przez dr Hansa Delbrücka, wybitnego redaktora tego sprawnie prowadzonego i wpływowego pisma. Artykuł ten bardzo szczerze i beznamiętnie omawia kwestię, czy Niemcy mogłyby, nawet gdyby to zrobiły, prowadzić z powodzeniem ambitną politykę ekspansji, która skłoniłaby je do pójścia w ślady Ludwika XIV i Napoleona I. Wniosek jest taki, że: jeśli Niemcy nie zechcą narazić się na te same przytłaczające kombinacje, które zrujnowały francuskie marzenia o powszechnej dominacji, muszą zdecydowanie i otwarcie podjąć decyzję o wyrzeczeniu się wszelkich myśli o dalszym rozszerzaniu swoich granic,
Nie wypada przypisywać zbyt dużej wagi pojawieniu się takiego artykułu w kraju, w którym wpływ opinii publicznej na prowadzenie spraw państwowych jest notorycznie słaby. Ale prawdopodobnie można z tego słusznie wywnioskować, że projekt przypisywany Niemcom przez inne narody był i być może nadal jest pielęgnowany w jakiś nieokreślony sposób przez wpływowe klasy, w tym; być może sam rząd, ale odpowiedzialni mężowie stanu muszą dobrze zdawać sobie sprawę z praktycznej niemożności jego przeprowadzenia.
Jest więc być może inny sposób spojrzenia na ten problem: można by zasugerować, że wielki niemiecki projekt jest w rzeczywistości jedynie wyrazem niejasnego, niejasnego i niepraktycznego męża stanu, nie do końca zdając sobie sprawę z własnego dryfu. Miłosierny krytyk mógłby dodać, tytułem wyjaśnienia, że dobrze znane cechy umysłu i temperamentu odróżniające obecnego Władcę Niemiec od dobra od zła nie są prawdopodobnie w dużej mierze odpowiedzialne za nieprzewidywalnego, dominującego i często szczerze agresywnego ducha, który jest obecnie rozpoznawalny w każdej gałęzi niemieckiego życia publicznego, nie tylko w dziedzinie polityki zagranicznej; i że ten duch wywołał te przejawy niezadowolenia i niepokoju zarówno w kraju jak i za granicą, z którymi świat się zapoznaje; że w rzeczywistości Niemcy tak naprawdę nie wiedzą, do czego zmierza, i że wszystkie jej wyprawy i alarmy, wszystkie jej podstępne intrygi nie przyczyniają się do stałego wypracowywania dobrze pomyślanego i bezwzględnie przestrzeganego systemu polityki, ponieważ tak naprawdę nie są częścią żadnego takiego systemu. Jest to hipoteza, która nie jest pochlebna dla rządu niemieckiego i trzeba przyznać, że wiele można by nalegać na jej słuszność. Ale pozostaje prawdą, że na tej hipotezie można wyjaśnić również większość faktów obecnej sytuacji.
Niezbędne jest oczywiście wyjątek z okresu Kancelarii Bismarcka. Przypuszczenie, że tak wielki mąż stanu nie był całkiem jasny co do celów jego polityki, byłoby reductio ad absurdum każdej hipotezy. Jeśli więc hipoteza ma być słuszna, to musi pojawić się rozsądne wytłumaczenie postępowania Bismarcka wobec Anglii po 1884 roku i inne wyjaśnienie kontynuacji niemieckiej wrogości po jego upadku w 1890 roku. mniej absurdalne, niż mogłoby się wydawać na pierwszy rzut oka.
Bismarck cierpiał z powodu tego, co hrabia Schuvaloff nazwał le cauchemar des coaitions. Nie ulega wątpliwości, że szczególnie obawiał się wrogiego połączenia przeciwko swojemu krajowi Francji i Rosji i że jako jeden z pewnych środków przeciwdziałania temu niebezpieczeństwu pragnął wprowadzić Anglię do Trójprzymierza, a przynajmniej zmusić ją do niezależnego zderzenia z Francją i Rosją, które nieuchronnie postawiłyby ją po stronie Niemiec. Znał niechęć Anglii do plątaniny sojuszy i do jakiejkolwiek polityki zdecydowanego dochodzenia praw narodowych, która uczyniłaby ją mocarstwem, z którym Francja i Rosja będą się poważnie liczyć. Ale Bismarck miał też słabą opinię o sile angielskich ministrów, by oprzeć się zdecydowanej presji. Najwyraźniej wierzył, że może zmusić ich do wyboru między Niemcami a powszechną opozycją wobec Anglii. Kiedy agitacja kolonialna w Niemczech dała mu szansę, najprawdopodobniej postanowił sprowadzić do domu do Anglii, że łagodność i brak determinacji w sprawach zagranicznych nie stanowią polityki; że najmądrzejszym, a już na pewno najmniej nieprzyjemnym było, aby ułożyła zdecydowany kurs w kierunku, który zapewniłby jej przyjaźń z Niemcami; we współpracy z Niemcami gwarantowała wolność od kłopotów międzynarodowych i bezpieczeństwo, podczas gdy odmowa współpracy niosła niechlubne konflikty, a perspektywa znalezienia Niemiec rozciągała się z Francją i Rosją w konkretnym celu na szkodę interesów brytyjskich.
Takie wyjaśnienie nabiera wiarygodności z tego powodu, że według własnego wyznania Bismarcka ściśle analogiczną politykę prowadził przed 1866 r. w stosunkach z mniejszymi państwami niemieckimi. Prusy celowo zastraszały i czyniły się nieprzyjemnymi dla nich wszystkich, w mocnym oczekiwaniu, że ze względu na spokój i ciszę pójdą w ślady Prus, a nie Austrii. Kiedy wybuchła wojna 1866 r. Bismarck musiał zdać sobie sprawę, że z wyjątkiem kilku małych księstw, które były praktycznie enklawami w Królestwie Pruskim, całe pomniejsze państwa niemieckie stanęły po stronie Austrii. Podobnie musiał zacząć dostrzegać pod koniec swojej kariery, że jego polityka znęcania się nad Anglią w przyjaźń nie powiodła się, pomimo pewnych pozorów zbiegłego sukcesu. Ale do tego czasu zwyczaj zastraszania i obrażania Anglii stał się niemal tradycją w berlińskim Ministerstwie Spraw Zagranicznych i wydaje się, że następcy Bismarcka, który, jak pokazują inne dowody, odziedziczył bardzo niewiele z jego zdolności politycznych i jedności celu, traktował ten zwyczaj jako politykę samą w sobie, a nie jako metodę dyplomacji obliczoną na osiągnięcie ukrytego celu. Podczas gdy wielki kanclerz sprawił, że Anglia zgodziła się z żądaniami bardziej dyskusyjnymi w sposobie prezentacji niż w sobie, traktując ją nieco w stylu Ryszarda III zabiegającego o Lady Ann, następcy Bismarcka najwyraźniej zaczęli uważać to za swój ostateczny i samowystarczalny cel. wydobyć cenne Koncesje z Anglii poprzez obraźliwą chełpliwość i uporczywe zrzędzenie,
Jeśli tylko przez analogię i ilustrację pozwoli się na porównanie, które nie ma być ani literalnie dokładne, ani lekceważące, działania Niemiec wobec tego kraju od 1890 roku można by przyrównać niewłaściwie do działań zawodowego szantażysty, którego wyłudzenia są odrzucane. jego ofiary grożąc pewnymi niejasnymi i strasznymi konsekwencjami w przypadku odmowy. Co więcej, groźby szantażysty wzbogacają go, ale od dawna jednolite doświadczenie dowodzi, że chociaż może to zapewnić ofierze tymczasowy spokój, z pewnością doprowadzi do ponownego molestowania i wyższych żądań po coraz krótszych okresach polubownego wyrozumiałość. Handel szantażysty jest na ogół zrujnowany przez pierwsze stanowcze stanowisko podjęte przeciwko jego wymaganiom i determinację, by raczej zmierzyć się z wszelkim ryzykiem potencjalnie nieprzyjemnej sytuacji, niż iść dalej drogą niekończących się ustępstw. Ale bez takiej determinacji jest więcej niż prawdopodobne, że stosunki między obiema stronami będą się stale pogarszać.
Jeśli to możliwe, w ten być może niezbyt pochlebny sposób, wyjaśnić uporczywie agresywną postawę rządu niemieckiego wobec Anglii i wynikający z tego stan niemal nieustannych tarć, pomimo pozorów przyjaźni, ogólnie niespokojnych, wybuchowych i niepokojących działań Niemcy w stosunku do innych państw znalazłyby swoje wyjaśnienie częściowo w takim samym stosunku do nich, a częściowo w sugerowanym braku określonych celów i celów politycznych. Mądry niemiecki mąż stanu rozpoznałby granice, w jakich musi się zamykać jakakolwiek polityka światowa, która nie ma prowokować wrogiego połączenia wszystkich zbrojnych narodów. Zdawał sobie sprawę, że gmach pangermanizmu z jego odległymi bastionami w Holandii, w krajach skandynawskich, w Szwajcarii, w niemieckich prowincjach Austrii, a na Adriatyku nigdy nie mógł być zbudowany na żadnym innym fundamencie niż szczątki swobód Europy. Niemiecka supremacja morska musi być uznana za nie do pogodzenia z istnieniem Imperium Brytyjskiego, a nawet gdyby to Imperium zniknęło, związek największej armii z największą potęgą morską w jednym państwie zmusiłby świat do połączenia się w celu pozbycia się takich inkub. Przejmowania kolonii nadających się do osadnictwa niemieckiego w Ameryce Południowej nie da się pogodzić z doktryną Monroe, która jest fundamentalną zasadą wiary politycznej Stanów Zjednoczonych. Stworzenie niemieckich Indii w Azji Mniejszej musi w końcu stanąć lub upaść albo z niemieckim dowództwem na morzu, albo z niemieckim podbojem Konstantynopola i krajów interweniujących między obecnymi południowo-wschodnimi granicami Niemiec a Bosforem. Podczas gdy każdy z tych wspaniałych planów wydaje się niemożliwy do spełnienia w warunkach podobnych do obecnych warunków świata, wygląda na to, że Niemcy bawiły się nimi wszystkimi jednocześnie, a tym samym świadomie koncentrowały na swojej własnej drodze wszystkie przeszkody i przeciwieństwa narzuconego świata. To, że powinna to zrobić na przekór, pokazuje, jak mało logicznego i konsekwentnego projektowania i nieubłaganego celu kryje się za żywiołową mobilnością, oszałamiającymi niespodziankami i beztroskim lekceważeniem podatności innych ludzi, tak charakterystycznym dla ostatnich przejawów polityki niemieckiej. W ten sposób świadomie skupia na swojej własnej drodze wszystkie przeszkody i przeciwności świata nastawionego na przekorę.
Jeśli uznać za konieczne sformułowanie i przyjęcie teorii, która będzie pasować do wszystkich stwierdzonych faktów niemieckiej polityki zagranicznej, wybór musi należeć do dwóch przedstawionych tutaj hipotez:
Albo Niemcy zdecydowanie dążą do ogólnej hegemonii politycznej i panowania na morzu, zagrażając niezależności swoich sąsiadów i ostatecznie istnieniu Anglii;
Albo Niemcy, wolne od takich wyraźnych ambicji i myślące na razie tylko o używaniu swojej uzasadnionej pozycji i wpływów jako jednego z czołowych mocarstw w radzie narodów, starają się promować swój handel zagraniczny, rozpowszechniać dobrodziejstwa niemieckiego kultury, poszerzyć zakres swoich narodowych sił i kreować nowe niemieckie interesy na całym świecie, gdziekolwiek i kiedykolwiek nadarzy się pokojowa okazja, pozostawiając niepewnej przyszłości rozstrzygnięcie, czy wystąpienie wielkich zmian w świecie nie może kiedyś przypisać Niemcy mają większy udział w bezpośredniej akcji politycznej nad regionami, które nie są obecnie częścią jej dominiów, bez naruszania ustalonych praw innych krajów, które byłyby zaangażowane w taką akcję w istniejących warunkach politycznych.W każdym razie Niemcy wyraźnie postąpiliby mądrze, budując tak potężną flotę, na jaką mogą sobie pozwolić.
Powyższe alternatywy zdają się wyczerpywać możliwości wyjaśnienia danych faktów. Oferowany wybór jest wąski i niełatwy do dokonania przy bliskim podejściu do pewności. Jednak po namyśle okaże się, że rząd brytyjski nie musi definitywnie decydować, którą z dwóch teorii polityki niemieckiej zaakceptuje. Jest bowiem jasne, że drugi schemat (półniezależnej ewolucji, niecałkowicie wspomaganej przez państwo) może na każdym etapie połączyć się z pierwszym, czyli świadomym schematem projektowym. Co więcej, gdyby kiedykolwiek plan ewolucyjny miał się urzeczywistnić, stanowisko, jakie w ten sposób zajęły Niemcy, stanowiłoby oczywiście równie groźne zagrożenie dla reszty świata, jakie przedstawiałby każdy celowy podbój podobnej pozycji przez „z góry przemyślaną złośliwość”.
Wydaje się więc, że element niebezpieczeństwa obecny jako czynnik widzialny w jednym przypadku, wchodzi również, choć pod pewnymi przebraniami, w drugim; i przeciwko takiemu niebezpieczeństwu, rzeczywistemu lub przypadkowemu, wydaje się, że zalecana jest ta sama ogólna linia postępowania. Nie powinno być trudno zwięźle wskazać tę linię w taki sposób, aby nakazać zgodę wszystkich osób kompetentnych do formułowania wyroku w tej sprawie.
Dopóki Anglia pozostaje wierna ogólnej zasadzie zachowania równowagi sił, jej interesom nie służyłoby sprowadzenie Niemiec do rangi mocarstwa słabego, gdyż mogłoby to łatwo doprowadzić do równorzędnej przewagi francusko-rosyjskiej. jeśli nie więcej, groźne dla Imperium Brytyjskiego. Nie istnieją żadne prawa niemieckie, terytorialne czy inne, których ten kraj mógłby chcieć pomniejszyć. Dlatego tak długo, jak działania Niemiec nie wykraczają poza linię uzasadnionej ochrony istniejących praw, mogą one zawsze liczyć na sympatię i dobrą wolę, a nawet moralne wsparcie Anglii.
Co więcej, nie byłoby ani sprawiedliwe, ani polityczne ignorowanie roszczeń do zdrowej ekspansji, do której prężny i rozwijający się kraj, taki jak Niemcy, ma naturalne prawo domagać się na polu uzasadnionych przedsięwzięć. Anglia nigdy nie żałowała ani nie odmawiała szczerego uznania tego prawa żadnemu obcemu krajowi. Przypomnijmy, że Cesarstwo Niemieckie zawdzięcza taką ekspansję, jaka już miała miejsce, w niemałej mierze współpracy Anglii lub duchowi przystosowania, oraz brytyjskiej zasadzie równych szans i nieprzychylności. Nie może być dobrą polityką Anglii, by udaremniać taki proces rozwoju, jeśli nie koliduje on bezpośrednio ani z interesami brytyjskimi, ani z interesami innych narodów, z którymi Anglia jest związana uroczystymi zobowiązaniami traktatowymi. Jeżeli Niemcy, w granicach nałożonych tymi dwoma warunkami,
Nie jest też zadaniem rządów brytyjskich sprzeciwianie się budowaniu przez Niemcy tak dużej floty, jaką Niemcy uznają za konieczne lub pożądane dla obrony swoich interesów narodowych. Oznaką niepodległego państwa jest to, że decyduje o takich sprawach samodzielnie, bez jakiejkolwiek ingerencji z zewnątrz, i nie wypadałoby Anglii z jej dużymi flotami dyktować innemu państwu, co jest dla niego dobre w sprawach najwyższej wagi narodowej. Pomijając kwestię dobra i zła, można również nalegać, aby nic nie było bardziej prawdopodobne niż jakakolwiek próba takiego dyktowania, aby skłonić Niemcy do wytrwania w swoich programach stoczniowych. A także, można powiedzieć w nawiasie, nic bardziej nie może wywołać w Niemczech wrażenia praktycznej beznadziejności niekończącej się serii kosztownych programów morskich niż przekonanie:
Byłoby naprawdę korzystne, gdyby determinacja, by nie sprzeciwiać się legalnej i pokojowej ekspansji Niemiec, ani jej plany rozwoju marynarki, były tak oczywiste i ogłoszone tak autorytatywnie, jak to tylko możliwe, pod warunkiem, że jednocześnie zadbano o to, aby było całkiem jasne, że ta życzliwa postawa ustąpi miejsca zdecydowanemu sprzeciwowi przy pierwszych oznakach negatywnego wpływu brytyjskich lub sojuszniczych interesów. Już samo to prawdopodobnie bardziej niż jakikolwiek inny sposób przyczyniłoby się do nawiązania trwałych satysfakcjonujących stosunków z Niemcami.
Niewykluczone, że niedługo Niemcy ponownie poproszą, jak to często robiła do tej pory, o „ścisłe porozumienie” z Anglią. Aby sprostać tej ewentualności, pierwszą rzeczą do rozważenia jest to, co dokładnie oznacza prośba. Ententa anglo-francuskamiał bardzo materialną podstawę i namacalny cel — mianowicie dostosowanie szeregu faktycznie istniejących poważnych różnic. Wysiłki podejmowane obecnie przez Anglię, aby dojść do porozumienia z Rosją, są uzasadnione bardzo podobną sytuacją. Ale na porozumienie anglo-niemieckie na tych samych zasadach nie ma miejsca, ponieważ nie można zbudować żadnego z nich na tym samym fundamencie. Wykazano, że nie ma obecnie żadnych istotnych kwestii spornych między obydwoma krajami. Każde rozumienie musi zatem mieć zupełnie inny przedmiot i zakres. Życzeniem Niemiec może być porozumienie o współpracy w określonych celach, czy to ofensywnych czy obronnych, czy też ogólnie politycznych lub ekonomicznych, ograniczonych pewnymi granicami geograficznymi, albo porozumienie w postaci wyrzeczenia się porządku, zobowiązującego strony do tego, by tego nie robiły, czy nie przeszkadzać, pewne rzeczy lub czyny. Lub upragniony zestaw może zawierać mieszankę dowolnego lub wszystkich tych różnych składników. Do ofensywnych lub defensywnych sojuszy z Niemcami nie ma, w panujących warunkach politycznych, żadnej okazji, by Anglia weszła, i trudno byłoby dziś traktować taką możliwość jako kwestię otwartą. Zgoda Brytyjczyków na jakąkolwiek inną formę współpracy lub system nieingerencji musi zależeć bezwzględnie od okoliczności, szczególnych cech i zalet wszelkich propozycji, które mogą być przedstawione. Wszystkie takie propozycje Anglia będzie tak samo gotowa, jak zawsze była, do rozważenia i przedyskutowania z punktu widzenia tego, jak wpłyną na brytyjskie interesy. Pod tym względem Niemcy muszą zadowolić się traktowaniem dokładnie tak samo, jak każde inne mocarstwo. Lub upragniony zestaw może zawierać mieszankę dowolnego lub wszystkich tych różnych składników. Do ofensywnych lub defensywnych sojuszy z Niemcami nie ma, w panujących warunkach politycznych, żadnej okazji, by Anglia weszła, i trudno byłoby dziś traktować taką możliwość jako kwestię otwartą. Zgoda Brytyjczyków na jakąkolwiek inną formę współpracy lub system nieingerencji musi zależeć bezwzględnie od okoliczności, szczególnych cech i zalet wszelkich propozycji, które mogą być przedstawione. Wszystkie takie propozycje Anglia będzie tak samo gotowa, jak zawsze była, do rozważenia i przedyskutowania z punktu widzenia tego, jak wpłyną na brytyjskie interesy. Pod tym względem Niemcy muszą zadowolić się traktowaniem dokładnie tak samo, jak każde inne mocarstwo. Lub upragniony zestaw może zawierać mieszankę dowolnego lub wszystkich tych różnych składników. Do ofensywnych lub defensywnych sojuszy z Niemcami nie ma, w panujących warunkach politycznych, żadnej okazji, by Anglia weszła, i trudno byłoby dziś traktować taką możliwość jako kwestię otwartą. Zgoda Brytyjczyków na jakąkolwiek inną formę współpracy lub system nieingerencji musi zależeć bezwzględnie od okoliczności, szczególnych cech i zalet wszelkich propozycji, które mogą być przedstawione. Wszystkie takie propozycje Anglia będzie tak samo gotowa, jak zawsze była, do rozważenia i przedyskutowania z punktu widzenia tego, jak wpłyną na brytyjskie interesy. Pod tym względem Niemcy muszą zadowolić się traktowaniem dokładnie tak samo, jak każde inne mocarstwo. Do ofensywnych lub defensywnych sojuszy z Niemcami nie ma, w panujących warunkach politycznych, żadnej okazji, by Anglia weszła, i trudno byłoby dziś traktować taką możliwość jako kwestię otwartą. Zgoda Brytyjczyków na jakąkolwiek inną formę współpracy lub system nieingerencji musi zależeć bezwzględnie od okoliczności, szczególnych cech i zalet wszelkich propozycji, które mogą być przedstawione. Wszystkie takie propozycje Anglia będzie tak samo gotowa, jak zawsze była, do rozważenia i przedyskutowania z punktu widzenia tego, jak wpłyną na brytyjskie interesy. Pod tym względem Niemcy muszą zadowolić się traktowaniem dokładnie tak samo, jak każde inne mocarstwo. Do ofensywnych lub defensywnych sojuszy z Niemcami nie ma, w panujących warunkach politycznych, żadnej okazji, by Anglia weszła, i trudno byłoby dziś traktować taką możliwość jako kwestię otwartą. Zgoda Brytyjczyków na jakąkolwiek inną formę współpracy lub system nieingerencji musi zależeć bezwzględnie od okoliczności, szczególnych cech i zalet wszelkich propozycji, które mogą być przedstawione. Wszystkie takie propozycje Anglia będzie tak samo gotowa, jak zawsze była, do rozważenia i przedyskutowania z punktu widzenia tego, jak wpłyną na brytyjskie interesy. Pod tym względem Niemcy muszą zadowolić się traktowaniem dokładnie tak samo, jak każde inne mocarstwo. i trudno byłoby obecnie traktować taką możliwość jako kwestię otwartą. Zgoda Brytyjczyków na jakąkolwiek inną formę współpracy lub system nieingerencji musi zależeć bezwzględnie od okoliczności, szczególnych cech i zalet wszelkich propozycji, które mogą być przedstawione. Wszystkie takie propozycje Anglia będzie tak samo gotowa, jak zawsze była, do rozważenia i przedyskutowania z punktu widzenia tego, jak wpłyną na brytyjskie interesy. Pod tym względem Niemcy muszą zadowolić się traktowaniem dokładnie tak samo, jak każde inne mocarstwo. i trudno byłoby obecnie traktować taką możliwość jako kwestię otwartą. Zgoda Brytyjczyków na jakąkolwiek inną formę współpracy lub system nieingerencji musi zależeć bezwzględnie od okoliczności, szczególnych cech i zalet wszelkich propozycji, które mogą być przedstawione. Wszystkie takie propozycje Anglia będzie tak samo gotowa, jak zawsze była, do rozważenia i przedyskutowania z punktu widzenia tego, jak wpłyną na brytyjskie interesy. Pod tym względem Niemcy muszą zadowolić się traktowaniem dokładnie tak samo, jak każde inne mocarstwo. Wszystkie takie propozycje Anglia będzie tak samo gotowa, jak zawsze była, do rozważenia i przedyskutowania z punktu widzenia tego, jak wpłyną na brytyjskie interesy. Pod tym względem Niemcy muszą zadowolić się traktowaniem dokładnie tak samo, jak każde inne mocarstwo. Wszystkie takie propozycje Anglia będzie tak samo gotowa, jak zawsze była, do rozważenia i przedyskutowania z punktu widzenia tego, jak wpłyną na brytyjskie interesy. Pod tym względem Niemcy muszą zadowolić się traktowaniem dokładnie tak samo, jak każde inne mocarstwo.
Nie ma bardziej nieprawdziwych lub bardziej niesprawiedliwych sugestii niż to, że Anglia przy jakiejkolwiek niedawnej okazji wykazała lub prawdopodobnie wykaże w przyszłości parti prisprzeciwko Niemcom lub propozycjom niemieckim jako takim, ani też wykazywali jakąkolwiek niesprawiedliwość w zajmowaniu się ściśle ze względu na swoje zasługi w jakiejkolwiek kwestii mającej związek z jej stosunkami z Niemcami. To oskarżenie zostało postawione swobodnie. Jest to zapas wszystkich natchnionych tyrad przeciwko rządowi brytyjskiemu, które pochodzą bezpośrednio lub pośrednio z berlińskiego Biura Prasowego. Ale nikt nigdy nie był w stanie przedstawić na jego poparcie dowodu, który będzie wymagał zbadania. Faktem jest, oczywiście, że, jak pan Balfour czuł się zmuszony przy pewnej okazji zwrócić uwagę ambasadorowi Niemiec, niemieckie korespondencje do rządu brytyjskiego nie miały generalnie bardzo miłego charakteru i chyba że charakter ten jest dobry. zmodyfikowana umowa, jest więcej niż prawdopodobne, że takie komunikaty będą w przyszłości otrzymywać nieprzyjemne odpowiedzi. Jest bowiem jedna droga, która, jeśli doświadczenia przeszłe jest jakimś drogowskazem na przyszłość, na pewno nie doprowadzi do trwałej poprawy stosunków z żadnym mocarstwem, a już na pewno z Niemcami, i którą należy w związku z tym porzucić: jest to droga wybrukowana pełne wdzięku brytyjskie ustępstwa — ustępstwa dokonane bez przekonania ani o ich sprawiedliwości, ani o tym, że zostały one potrącone przez równoważne kontr-usługi. Próżne nadzieje, że w ten sposób uda się „pojednać” i zaprzyjaźnić z Niemcami, trzeba zdecydowanie zrezygnować. Być może takie nadzieje nadal szczerze pielęgnują ludzie nieodpowiedzialni, nieświadomi, a może niekoniecznie, nie znający historii stosunków anglo-niemieckich w ciągu ostatnich dwudziestu lat, których nie można lepiej opisać jako historię systematycznej polityki nieuzasadnionych ustępstw. , polityka, która doprowadziła do bardzo rozczarowującego wyniku ujawnionego przez niemal nieustanny stan napięcia między dwoma krajami. Mężczyźni na odpowiedzialnych stanowiskach, których zadaniem jest zdobywanie wiedzy i postrzeganie rzeczy takimi, jakimi są, nie mogą świadomie zachowywać żadnych złudzeń w tym temacie.
W tym przypadku jednak błędem byłoby przypuszczać, że wszelka dyskryminacja ma na celu niekorzyść Niemiec. Wręcz przeciwnie, ta sama reguła naturalnie narzuci się w przypadku wszystkich innych mocarstw. Rzeczywiście, warto rzucić okiem na stosunki brytyjskie z Francją przed i po 1898 roku. Odniesienie do oficjalnych zapisów pokaże, że od 1882 roku Anglia spotykała się z rosnącą liczbą francuskich żądań i naruszeń praw brytyjskich w ten sam duch gotowego zakwaterowania, który zainspirował ją do kontaktów z Niemcami. Nie nienaturalnym skutkiem było to, że każdy kolejny rząd francuski rozpoczynał politykę „ściskania” Anglii, aż do kryzysu w roku Faszody, kiedy stawką było utrzymanie brytyjskiej pozycji nad Górnym Nilem. Francuski minister spraw zagranicznych tego dnia przekonywał: podobnie jak jego poprzednicy, że pozorna opozycja Anglii była tylko połowiczna i upadnie przed uporczywą groźbą francuskiego niezadowolenia. Nic by go nie przekonało, że Anglia mogłaby w tej kwestii przyjąć postawę nieugiętego oporu. To właśnie to błędne wrażenie, uzasadnione w oczach francuskiego gabinetu dedukcjami z brytyjskiej praktyki politycznej, doprowadziło oba kraje na skraj wojny. Kiedy kapituła Faszody zakończyła się słusznym nieporozumieniem we Francji, przez pewien czas pozostała bardzo ponura, a wrogowie Anglii radowali się, ponieważ wierzyli, że między dwoma narodami powstała przepaść nie do przebycia. W rzeczywistości wydarzenia w Faszodzie okazały się otwarciem nowego rozdziału w stosunkach angielsko-francuskich. Te, po kilku latach raczej formalne, od tego czasu nie zostały zaniepokojone żadnymi nieprzyjemnymi incydentami. Francja zachowywała się bardziej poprawnie i wydawała się mniej podejrzliwa i nierozważna niż to miała w zwyczaju, i nie pojawiła się żadna nowa przeszkoda na drodze, która ostatecznie doprowadziła do porozumienia z 1904 roku.
Chociaż Niemcy nie zostały wystawione na taką odmowę jak Francja w 1898 roku, wydaje się, że wydarzenia związane z konferencją w Algeciras miały na rząd niemiecki skutek nieoczekiwanego objawienia, wyraźnie wskazującego na nowy duch, w jakim Anglia proponuje regulowała swoje postępowanie wobec Francji z jednej strony i Niemiec z drugiej. To, że rezultatem było bardzo poważne rozczarowanie dla Niemiec, uwidoczniło się w zamieszaniu, jakie wywołało w kraju podpisanie ustawy Algeciras, a klasy oficjalne, półoficjalne i nieoficjalne rywalizują ze sobą w wyrażaniu swoich zdumiony niezadowolenie. Niewątpliwie czas, który upłynął od tamtego czasu, był krótki. Ale w tym czasie można zauważyć, że nasze stosunki z Niemcami, choć nie do końca serdeczne, przynajmniej były praktycznie wolne od wszelkich objawów bezpośredniego tarcia i można odnieść wrażenie, że Niemcy zastanowią się dwa razy, zanim teraz wywołają nowy spór. W takiej postawie będzie zachęcana, jeśli spotka się ze strony Anglii z niezmienną uprzejmością i rozwagą we wszystkich sprawach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania, ale także z szybką i stanowczą odmową zawierania jakichkolwiek jednostronnych targów lub układów oraz z najbardziej nieugiętą determinacją, aby bronić praw i interesów brytyjskich w każdej części globu. Nie będzie pewniejszego i szybszego sposobu na zdobycie szacunku rządu niemieckiego i narodu niemieckiego. W takiej postawie będzie zachęcana, jeśli spotka się ze strony Anglii z niezmienną uprzejmością i rozwagą we wszystkich sprawach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania, ale także z szybką i stanowczą odmową zawierania jakichkolwiek jednostronnych targów lub układów oraz z najbardziej nieugiętą determinacją, aby bronić praw i interesów brytyjskich w każdej części globu. Nie będzie pewniejszego i szybszego sposobu na zdobycie szacunku rządu niemieckiego i narodu niemieckiego. W takiej postawie będzie zachęcana, jeśli spotka się ze strony Anglii z niezmienną uprzejmością i rozwagą we wszystkich sprawach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania, ale także z szybką i stanowczą odmową zawierania jakichkolwiek jednostronnych targów lub układów oraz z najbardziej nieugiętą determinacją, aby bronić praw i interesów brytyjskich w każdej części globu. Nie będzie pewniejszego i szybszego sposobu na zdobycie szacunku rządu niemieckiego i narodu niemieckiego.