Pierwszy znany projekt przekopu Wisły został opracowany przez majora wojsk polskich – Jerzego Jana de Woyten. W 1768 roku zapoznał ze swoim pomysłem króla Polski Stanisława II Augusta, jednak ten nie był zainteresowany taką inwestycją. Sto lat później idea wróciła do łask, kiedy po serii powodzi Żuławy poniosły olbrzymie straty. Wielka powódź z 1888 roku skłoniła władze pruskie do decyzji o połączeniu Wisły bezpośrednio z Zatoką Gdańską. Największą aprobatę zyskał projekt Alsena i Fahla z 1877 r. Według tego projektu przekop miał biec wzdłuż średniowiecznej odnogi Wisły – Przemysławki.
Rozpoczęcie przekopu
Prace ziemne ruszyły w czerwcu 1891 roku. Przy budowie pracowało średnio około 1000 robotników oraz 40 maszyn parowych. Podczas prac przerzucono 7 milionów metrów sześciennych ziemi, a sama inwestycja pochłonęła 20 milionów marek. Powstał nowoczesny kanał wodny o długości 7 kilometrów, szerokości od 250 do 400 metrów, otoczony wysokimi na 10 metrów wałami przeciwpowodziowymi. Jednocześnie z budową przekopu odcięto śluzami i wrotami przeciwpowodziowymi koryta Wisły Gdańskiej (obecnie Martwa Wisła), Szkarpawy i Nogatu. Zmieniono też przebieg wałów przeciwpowodziowych. Ciekawie rozwiązano ceremonię otwarcia – 31 marca 1895 o godzinie 15:45 nadprezydent Prus Zachodnich Gustav von Gossler, na telegraficzny sygnał cesarza Wilhelma II, własnoręcznie otworzył drogę pierwszym strugom wody wiślanej.
Jakie skutki spowodował przekop Wisły?
Zbudowanie przekopu Wisły skróciło bieg rzeki o około 10 kilometrów, zwiększając spadek jej końcowego odcinka. Zmniejszyła się powierzchnia dorzecza Wisły, od której odcięto zlewnię Motławy z jej dopływami. Istotną zmianę stanowiło tworzenie się stożka usypowego, powiększanego przez niesione i odkładane przez wody Wisły rumowisko rzeczne. Dzięki powstaniu Wisły Przekop, polski ląd powiększa się w rejonie ujścia królowej naszych rzek. Wisła przynosi bowiem do morza wiele piasku. Szacuje się że rocznie w miejscu styku Wisły z Bałtykiem, przybywa około 10 hektarów ziemi.
Kosztowna inwestycja opłaciła się – zagrożenie powodziowe zostało bardzo zmniejszone, co pozwoliło uniknąć kolejnych strat materialnych, społecznych i ekologicznych. W wyniku budowy przekopu powstała Wyspa Sobieszewska, a dla Świbna nastały lepsze czasy – wzrosło zapotrzebowanie na marginalne do tej pory profesje, zwiększyła się też liczba mieszkańców. Wioska zyskała nawet połączenie kolejowe (wąskotorowe) z Gdańskiem (Gdańska Kolej Dojazdowa), zlikwidowane w okresie powojennym.
